Niektóre z przesłanek wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia są związane z naruszeniem przez wykonawcę przepisów prawa pracy, socjalnego i ochrony środowiska. Chociaż lista okoliczności pozwalających na wykluczenie zawarta w obowiązującym PZP jest taka sama jak w poprzednio obowiązującej ustawie, to jednak przepisy je regulujące zawierają istotne zmiany.
Najważniejszą różnicę stanowi przesunięcie okoliczności dotyczących skazania za niektóre przestępstwa, stanowiących dotychczas obligatoryjne przesłanki wykluczenia, do katalogu przesłanek fakultatywnych. Dotyczy to wszystkich wskazanych w katalogu przesłanek wykluczenia przestępstw przeciwko środowisku (wskazane w rozdziale XXII kodeksu karnego) oraz części przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową – tj. wskazanych w rozdziale XXVIII k.k., (art 218-221 k.k.). W konsekwencji tylko w przypadku zastosowania tej przesłanki przez zamawiającego w konkretnym postępowaniu, wykonawca, której ona dotyczy będzie mógł zostać wykluczony.
Wymiar praktyczny opisanego „przesunięcia” jest znaczący. Po pierwsze skazanie za ww. przestępstwa będzie mogło stanowić podstawę wykluczenia wykonawcy w ciągu 3 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że w wyroku został wskazany inny okres wykluczenia. Gdyby była to przesłanka obligatoryjna, obowiązywałby okres pięcioletni. Ponadto, do przesłanki tej znajdzie zastosowanie nowa regulacja, umożliwiająca Zamawiającemu niewykluczenie wykonawcy, gdyby było ono nieadekwatne do naruszenia, którego dopuścił się wykonawca. Została ona wprowadzona art. 109 ust. 3 PZP, zgodnie z którym:
W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1-5 lub 7, zamawiający może nie wykluczać wykonawcy, jeżeli wykluczenie byłoby w sposób oczywisty nieproporcjonalne, w szczególności gdy kwota zaległych podatków lub składek na ubezpieczenie społeczne jest niewielka albo sytuacja ekonomiczna lub finansowa wykonawcy, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, jest wystarczająca do wykonania zamówienia.
Drugą istotną zmianą wprowadzoną przez nowe PZP (w stosunku do przepisów poprzednio obowiązujących) jest zniesienie dolnego limitu kwotowego grzywny lub kary pieniężnej związanych z popełnieniem wykroczeń przeciwko prawom pracownika lub środowisku oraz naruszenia obowiązków wynikających z prawa ochrony środowiska, której nałożenie na wykonawcę dawało zamawiającemu możliwość zastosowania fakultatywnej przesłanki wykluczenia. Na gruncie art. 24 ust. 5 pkt 5 i 7 PZP było to 3.000 zł. Obecnie nałożenie grzywny lub kary pieniężnej niezależnie od jej wysokości może stanowić podstawę wykluczenia. Jednak i w tym przypadku znajdzie zastosowanie zasada proporcjonalności, o której mowa powyżej. Jeżeli więc wymierzona kara pieniężna lub grzywna będą oscylować blisko dolnej granicy, będzie to argument za uznaniem, że wykluczenie wykonawcy z przetargu jest w tym konkretnie przypadku nieproporcjonalne.
Chociaż opisane w artykule zmiany wydają się na pierwszy rzut oka błahe, w praktyce w konkretnych przypadkach mogą one znacząco wpłynąć na sytuację wykonawców w postępowaniach wszczętych pod rządami nowego PZP
