Bezstronność jest jedną z podstawowych zasad postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Jednym ze środków zapewniających jej stosowanie stanowi obowiązek zamawiającego do zapewnienia obiektywizmu i niezależności osób, które po jego stronie wykonują czynności związane z przeprowadzeniem postępowania. Znalazł on wyraz w art. 56 ust. 1 i 3 nPZP, na podstawie którego wskazane w przepisie osoby podlegają wyłączeniu z dokonywania czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania, jeżeli po ich stronie występuje konflikt interesów, a także jeżeli zostały prawomocnie skazane za jedno z wymienionych w art. 56 ust. 3 nPZP przestępstw uregulowanych w kodeksie karnym, o ile nie nastąpiło zatarcie skazania.
Pojęcie konfliktu interesów pojawiło się w nPZP w celu dostosowania regulacji krajowej do wymogów Dyrektywy 2014/24/UE, która się nim posługuje i zostało zdefiniowane w art. 56 ust. 2 nPZP, zgodnie z którym:
Konflikt interesów występuje wówczas, gdy osoby wymienione w ust. 1:
1) ubiegają się o udzielenie tego zamówienia;
2) pozostają w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia, lub są związane z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli albo pozostają we wspólnym pożyciu z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia;
3) w okresie 3 lat przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia pozostawały w stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą, otrzymywały od wykonawcy wynagrodzenie z innego tytułu lub były członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia;
4) pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że istnieje uzasadniona wątpliwość co do ich bezstronności lub niezależności w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia z uwagi na posiadanie bezpośredniego lub pośredniego interesu finansowego, ekonomicznego lub osobistego w określonym rozstrzygnięciu tego postępowania.
Nowy przepis jest zbliżony do art. 17 ust. 1 pkt 1-4 PZP2004, jednak różni się w szczegółach, które powodują, że ma on szerszy zakres niż dotychczasowa regulacja. Natomiast w odniesieniu do wyłączenia z wykonywania czynności skazanych za określone przestępstwa, nPZP wymienia konkretne przepisy kodeksu karnego, z których powinno nastąpić skazanie w przeciwieństwie do ogólnej regulacji zwartej w PZP2004, powołującej się jedynie na grupy przestępstw (np. przeciwko obrotowi gospodarczemu).
Osobami wymienionymi w art. 56 ust. 1 i 3 nPZP, których może dotyczyć wykluczenie, są kierownik zamawiającego, członek komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia po stronie zamawiającego lub osoby mogące wpłynąć na wynik tego postępowania lub osoby udzielające zamówienia. Osoby te składają oświadczenie o istnieniu albo braku istnienia okoliczności związanych z występowaniem konfliktu interesów lub skazaniem za wymienione w art. 56 ust. 3 przestępstwa. 20 kwietnia 2021 r. UZP opublikował na stronie internetowej urzędu stanowisko zawierające szczegółowe wyjaśnienie dotyczące katalogu osób, których ten obowiązek dotyczy.
W odniesieniu do kierownika zamawiającego, UZP wskazał, że nie jest on zobowiązany do złożenia oświadczenia, jeżeli nie uczestniczy w zastrzeżonych dla niego czynnościach w postępowaniu i powierzył je innej osobie oraz nie podejmuje decyzji związanych z prowadzonym postępowaniem. W tym przedmiocie stanowisko UZP jest zbieżne z przedstawionym w opinii wydanej do art. 17 ust. 2 PZP2004. Jako dodatkowy argument przemawiający za zastosowaniem tej reguły UZP wskazał, że wzór protokołu z postępowania w przypadku powierzenia czynność nie wymaga adnotacji o złożeniu przez kierownika oświadczenia. Wzór ten został ustalony rozporządzeniem Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 18 grudnia 2020 r. w sprawie protokołów postępowania oraz dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Zakres osób wskazanych jako mające wpływ na wynik postępowania jest szeroki i obejmuje zarówno osoby, które mają bezpośredni – z uwagi na ich działanie podczas postepowania, jak i pośredni, który wynika z możliwości oddziaływania na cudze decyzje. Wszystkie te osoby obligatoryjnie składają oświadczenie. Natomiast osoby przygotowujące postępowania, ale niemające wpływu na jego wynik i niewykonujące czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania nie są zobowiązane do złożenia oświadczeń. Są to osoby wykonujące czynności organizacyjno-techniczne i pomocnicze. Jako przykład takich osób w stanowisku UZP wskazano osoby przygotowujące opis przedmiotu zamówienia lub dokumentację projektową, Z kolei osoby odpowiadające na pytania do SWZ czy weryfikujące oferty muszą złożyć oświadczenie.
UZP zwrócił też uwagę, że zgodnie z nPZP obowiązek składania oświadczeń dotyczy też osób podpisujących umowę, chociaż czynność ta nie należy do postępowania o udzielenie zamówienia. Natomiast osoby podpisujące aneksy do umów nie są już objęte tym obowiązkiem.
