Naczelną zasadą w zakresie dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę pracownika jest to, że
co do zasady pracodawca nie może bez zgody pracownika dokonywać jakichkolwiek potrąceń z jego
wypłaty. Wszelkie bowiem potrącenia z wynagrodzenia za pracę pracownika bez jego zgody są ściśle
reglamentowane przez Kodeks Pracy. Wynagrodzenie za pracę podlega zatem ścisłej ochronie
prawnej.
Czym jest w ogóle potrącenie?
Potrącenie (potocznie zwane kompensatą) jest czynnością prawną i definiuje się je jako umorzenie
dwóch wzajemnych wierzytelności poprzez złożenie oświadczenia woli przez jednego wierzyciela
drugiemu wierzycielowi lub w drodze dwustronnej umowy. Stanowi ono najprostszy sposób
rozliczenia pomiędzy osobami, którym przysługują wobec siebie wzajemne wierzytelności. Wskutek
potrącenia dochodzi do umorzenia długów do wysokości wierzytelności niższej.
Kodeksowa możliwość potrącenia z wynagrodzenia za pracę
Zgodnie z art. 87 § 1 Kodeksu Pracy: z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na
ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat
dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, w rozumieniu ustawy z dnia 4 października
2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1342 oraz z 2022 r. poz. 1079),
jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – podlegają potrąceniu tylko następujące
należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń
alimentacyjnych; - sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż
świadczenia alimentacyjne; - zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
- kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu Pracy (np. kary pieniężne za
nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy).
Co istotne – powyższa kolejność nie jest przypadkowa; według powyższej kolejności dokonuje się
potrąceń z wynagrodzenia za pracę pracownika.
Granice potrącenia
Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
- w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;
- w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości
połowy wynagrodzenia.
Kwoty wolne od potrąceń
Zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy (art. 87 1 § 1 Kodeksu Pracy), wolna od potrąceń jest kwota
wynagrodzenia za pracę w wysokości:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym
wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek
dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu
kapitałowego – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na
pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, - 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych
pracownikowi, - 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych
w art. 108 Kodeksu Pracy.
Co ważne – potrącenie świadczeń alimentacyjnych podlega ograniczeniu tylko poprzez określenie
górnej jego granicy – 3/5 wynagrodzenia. W tej sytuacji wysokość wynagrodzenia pozostałego
pracownikowi do wypłaty nie jest limitowana kwotowo (nie obowiązuje zatem kwota wolna od
potrąceń).
Potrącenia w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy
Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty wolne od potrąceń
określone powyżej, ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Podsumowanie
Pracodawca, w celu działania zgodnego z prawem, powinien skrupulatnie trzymać się powyżej
omówionych zasad. Szczególną uwagę należy zwrócić na zamknięty katalog świadczeń podlegających
potrąceniu na mocy Kodeksu Pracy bez jego zgody, kolejność dokonywania tychże potrąceń oraz na
potrącenia świadczeń alimentacyjnych, które prowadzone są na szczególnych zasadach.
