Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do
reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych.
Głównym działaczom związku zawodowego działającego w zakładzie pracy przysługuje ustawowa,
szczególna ochrona stosunku pracy przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, a
także jednostronną, niekorzystną zmianą warunków pracy i płacy.
Szczególna ochrona stosunku pracy przysługuje imiennie wskazanym uchwałą zarządu zakładowej
organizacji związkowej:
- członkowi zarządu tej organizacji,
- innemu pracownikowi będącemu członkiem związku, upoważnionemu do reprezentacji wobec pracodawcy lub organu (osoby) – dokonujących za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy.
Zarząd zakładowej organizacji związkowej ma obowiązek wskazać pracodawcy na piśmie tych
pracowników, których stosunek pracy podlega szczególnej ochronie.
Na czym polega szczególna ochrona głównego działacza związkowego?
Szczególna ochrona głównego działacza związkowego polega na tym, że pracodawca bez zgody
zakładowej organizacji związkowej nie może (na podstawie art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. –
o związkach zawodowych):
- dokonać wypowiedzenia umowy o pracę,
- rozwiązać stosunku pracy,
- zmienić jednostronnie warunków pracy i płacy na niekorzyść takiego pracownika
– z wyjątkiem przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także jeżeli dopuszczają to
przepisy odrębne.
Czy ochrona jest absolutna?
Mimo licznego orzecznictwa w tym zakresie, zakres szczególnej ochrony przysługującej głównemu
działaczowi związkowemu w zakładzie pracy w praktyce nadal budzi wątpliwości. Należy jednak
przyjąć, że ochrona ta nie ma charakteru absolutnego, choć i pojawiają się głosy przeciwne (w
mniejszości). Pracodawca może zatem zwolnić głównego związkowca, nawet bez uzyskania zgody
zarządu organizacji związkowej, także wtedy, gdy przemawiają za tym zasady współżycia społecznego
lub cel społeczno-gospodarczy (art. 8 Kodeksu Pracy).
Powyższe stanowisko potwierdza chociażby jeden z nowszych wyroków Sądu Najwyższego z dnia
18 maja 2022 r. (sygn. akt.: II PSKP 117/21), w którym wskazuje się, że: „Dopuszczalne jest oddalenie
roszczenia chronionego działacza związkowego, którego umowa o pracę została wypowiedziana lub
rozwiązana bez uzyskania zgody zarządu organizacji związkowej. Ochrona ta nie może bowiem
wykraczać poza rzeczowo uzasadnioną potrzebę i nie przeradzała się w postać nieusprawiedliwionego społecznie i gospodarczo przywileju. Działalność związkowa nie może być pretekstem do
nieuzasadnionego uprzywilejowania pracownika w sferach niedotyczących sprawowania tej funkcji.”
Podsumowanie
Szczególna ochrona głównego działacza związkowego została określona przepisami prawa i ma na
celu zagwarantowanie mu wolności i niezależności w podejmowanych działaniach związkowych.
Należy jednak pamiętać, jak wskazano powyżej, że działalność związkowa nie może być pretekstem
do nieuzasadnionego uprzywilejowania tego pracownika w sferach niedotyczących sprawowania
przez niego funkcji.
