Ustawodawca w ustawie z dnia 30 października 2022 r. – o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych zdefiniował pojęcie wypadku przy pracy i określił
przesłanki do tego, aby dane zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy. Przy ustalaniu
okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy pomocne będzie także Rozporządzenie Rady Ministrów z
dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.
Wypadek przy pracy dotyczy tylko pracowników, a zatem osób zatrudnionych na podstawie umowy
o pracę. Nie będzie on zaś dotyczył osób wykonujących pracę (usługi) na podstawie umów
cywilnoprawnych, jak np. umowy zlecenie, czy tzw. kontraktu.
Na czym polega wypadek przy pracy i jakie są jego rodzaje?
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz
lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń
przełożonych, - podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy,
nawet bez polecenia, - w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą
pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż powyżej, chyba że wypadek
- spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku
- z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Wśród wypadków przy pracy wyróżnia się śmiertelny, ciężki i zbiorowy wypadek przy pracy. Jako
wypadki śmiertelne uznano wypadki, w wyniku których nastąpiła śmierć poszkodowanego w okresie
nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za ciężkie uznano wypadki, w wyniku których
nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub
inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także
choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa
niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Natomiast za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego
zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Postępowanie pracodawcy w sprawie wypadku przy pracy
W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub
ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym
ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie
środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Pracodawca w tym celu powołuje zespół powypadkowy w celu ustalenia okoliczności i przyczyn
wypadku. Skład zespołu powypadkowego uzależniony jest od liczby pracowników, która ma istotne
znaczenie przy organizacji służby BHP. Niemniej, co do zasady w skład tego zespołu wchodzi
pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Po ustaleniu
okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza – nie później niż w terminie 14 dni
od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku
przy pracy, według urzędowo ustalonego wzoru.
Pracodawca jest również obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora
pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym
wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za
wypadek przy pracy.
Inne obowiązki pracodawcy
Ustawodawca nakłada na pracodawcę również obowiązek prowadzenia rejestru wypadków, do jakich
doszło przy pracy. Pracodawca jest także obowiązany przechowywać protokół ustalenia okoliczności
i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat.
Podsumowanie
W praktyce często pojawiają się problemy w zakresie kwalifikacji danego zdarzenia jako wypadku
przy pracy, w szczególności jeśli dotyczy to zdarzeń, które mogą również być spowodowane
czynnikami niezwiązanymi z wykonywaną pracą (np. udar, zawał). Stwierdzenie wypadku przy pracy
uprawnia pracownika do ubiegania się o określone świadczenia, w tym również od pracodawcy.
Dlatego też istotnym jest, aby jest szczegółowo wyjaśnić wszelkie okoliczności i przyczyny takiego
wypadku przy pracy, zachowując przy tym określone procedury postępowania.
