Pracodawcy zatrudniający większą liczbę pracowników, a także tzw. pracodawcy państwowi, mają
obowiązek utworzyć dedykowany fundusz, z którego będą finansować określone świadczenia
socjalne. W skład tych świadczeń wchodzą: działalność socjalna organizowana na rzecz osób
uprawnionych do korzystania z ZFŚS, dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz
tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania
przedszkolnego.
Ustawa z dnia 04 marca 1994 r. – o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych omawia zasady
tworzenia przez pracodawców zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i zasady gospodarowania
jego środkami. Szczegółowe warunki korzystania z ZFŚŚ określa pracodawca w odrębnym regulaminie
sporządzonym w porozumieniu z zakładową organizacją związkową lub w przypadku jej braku –
z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.
Kto ma obowiązek utworzyć ZFŚS?
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych obowiązani są utworzyć pracodawcy:
- zatrudniający co najmniej 50 pracowników,
- zatrudniający co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników, o ile z wnioskiem o jego utworzenie
wystąpi zakładowa organizacja związkowa, - prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów
budżetowych.
W przypadkach z pkt. 1-2 – liczbę zatrudnionych określa się według stanu na dzień 1 stycznia danego
roku w przeliczeniu na pełne etaty. Co istotne – w trakcie roku nie przeprowadza się weryfikacji liczby
zatrudnionych pracowników, a zmiana tej liczby nie wpływa na obowiązek tworzenia (likwidacji)
funduszu w trakcie roku.
Naturalnie, pozostali pracodawcy dobrowolnie podejmują decyzję w zakresie tego, czy utworzą
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.
ZFŚS tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby
zatrudnionych.
Kto i kiedy może korzystać z ZFŚS?
Środki zgromadzone w ZFŚS są przeznaczone na finansowanie głównie działalności socjalnej
prowadzonej na rzecz:
- pracowników i ich rodziny,
- emerytów i rencistów (byłych pracowników) i ich rodziny,
- innych osób wskazanych przez pracodawcę w regulaminie ZFŚS.
Pracodawca powinien wskazać w regulaminie ZFŚS, czy inne osoby oraz ewentualnie w jakim zakresie
będą uprawnione do korzystania ze świadczeń funduszu – w tym, czy będą nimi osoby
współpracujące na podstawie umów cywilnoprawnych, czy tzw. kontraktach.
Zgodnie z przepisami ww. ustawy przyznanie świadczeń i wysokość dopłat z ZFŚS zależy od sytuacji
życiowej, rodzinnej lub sytuacji materialnej osoby uprawnionej do korzystania ze środków tego
funduszu.
Jakie świadczenia socjalne przysługują uprawnionym do korzystania z ZFŚS?
Środki zgromadzone przez ZFŚS służą finansowaniu określonych świadczeń socjalnych. Poza
dofinansowaniem zakładowych obiektów socjalnych oraz tworzeniem zakładowych żłobków, klubów
dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego, są to:
- usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku,
- działalność kulturalno-oświatowa,
- działalność sportowo-rekreacyjna,
- opieka nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowana przez dziennego opiekuna
lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, - udzielanie pomocy materialnej–rzeczowej lub finansowej,
- zwrotna lub bezzwrotna pomoc na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.
Podsumowanie
Na pracodawcy, który niezgodnie z przepisami gospodaruje środkami z ZFŚS lub nie tworzy ZFŚS
pomimo takiego obowiązku, a także w przypadku innych naruszeń ustawy funduszowej, będzie
spoczywała odpowiedzialność z tego tytułu. W związku z powyższym, pracodawcy powinni zadbać
o ten obszar prawa pracy, ze szczególnym uwzględnieniem sporządzenia odpowiedniego regulaminu.
