Odpowiedzialność Inwestora i generalnego wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy

Kwestię odpowiedzialności inwestora oraz generalnego wykonawcy w umowach o roboty budowlane reguluje art. 647 [1] § 1 k.c., gdzie wskazuje się, że „Inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę”. Z powyższego przepisu wynika, że podwykonawca może domagać się zapłaty wynagrodzenia zarówno od inwestora jak i generalnego wykonawcy. Przepisy kodeksu cywilnego wskazują więc wprost w których sytuacjach odpowiedzialność inwestora ma charakter odpowiedzialności solidarnej, a kiedy Inwestor może się od tej odpowiedzialności uwolnić. W pierwszej kolejności wskazać należy, że solidarna odpowiedzialność inwestora względem podwykonawcy została przewidziana w sytuacji gdy:

• • przedmiot robót wykonywanych przez podwykonawcę został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, a inwestor nie złożył sprzeciwu w przewidzianym do tego terminie (art. 6471 § 1 KC);

• • inwestor i wykonawca określili w umowie szczegółowy przedmiot robót budowlanych przez oznaczonego podwykonawcę.

Zgoda inwestora na przystąpienia przez podwykonawcę do realizacji określonych robót budowlanych może być wyrażona w dwojaki sposób tj.:

• • bierny, który polega na tym, że w terminie 30 dni od doręczenia inwestorowi przedmiotu robót budowlanych przez wykonawcę lub podwykonawcę nie zgłosi on sprzeciwu wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę – tzw. milczące wyrażenie zgody;

• • czynny (pisemne oświadczenie woli). Taki sposób wyrażenia zgody nie jest objęty procedurą, o jakiej mowa w art. 647[1]§ 2 zd. 2 KC i może nastąpić przez każde zachowanie, dostatecznie oddające wolę inwestora (art. 60 KC). „Czynna” zgoda inwestora, wyrażona również konkludentnie, na zawarcie umowy z podwykonawcą, będzie mogła być uznana za skuteczną tylko wówczas, jeżeli ma on wiedzę o istotnych elementach tej umowy, tzn. o przedmiocie prac, jakie ma wykonać podwykonawca oraz o przysługującym mu wynagrodzeniu. Te elementy kreują bowiem zakres jego solidarnej odpowiedzialności¹.

W tym miejscu należy podkreślić, że odpowiedzialność solidarna Inwestora powstaje po zgłoszeniu podwykonawcy, co w praktyce oznacza, że roboty rozpoczęta przez podwykonawcę, przed zgłoszeniem, nie będą objęte ochroną prawną, przewidzianą w przepisie artykułu 647 [1] § 1 k.c². Nadto należy również pamiętać, że przystąpienie przez podwykonawcę do wykonywania robót budowlanych po dokonaniu zgłoszenia, a przed upływem 30-dniowego terminu na złożenie przez inwestora sprzeciwu, nie ma wpływu na skuteczność zgłoszenia, jednakże podwykonawca powinien liczyć się w takiej sytuacji ze skutkami złożenia sprzeciwu na podstawie art. 647[1] § 1 k.c³. Odpowiedzialność solidarna Inwestora może zostać wyłączona, jeżeli w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia mu zgłoszenia złoży podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania robót przez podwykonawcę. Niniejszy sprzeciw musi zostać zgłoszony w formie pisemnej zarówno generalnemu wykonawcy jak i podwykonawcy, a co najważniejsze nie musi zostać w żaden sposób uzasadniony. Co prawda w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2014 r. sygn. akt: IV CSK 733/13 wskazano, że „zastrzeżenia inwestora do umowy pomiędzy wykonawcą budowy a podwykonawcą muszą dotyczyć istotnych kwestii umownych”, jednakże z uwagi na brak określenia w systemie prawnym wymogów dotyczących treści sprzeciwu, pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w powyższym wyroku w wymiarze praktycznym, może okazać się dyskusyjny – strony mogą mieć bowiem rozbieżne przekonania co do uznania kwestionowanych postanowień umowy z podwykonawcą za istotne, a umówione w kontrakcie terminy realizacji inwestycji nie pozwolą na sądowe rozstrzygnięcie sporu. Tym niemniej, z uwagi na brak przesłanek ustawowych, prawo do wyrażenia sprzeciwu należy uznać za autonomiczne uprawnienie inwestora⁴. Jeżeli Inwestor nie wyłączy swojej odpowiedzialności solidarnej, powstaje pytanie, do jakiej kwoty ponosi on odpowiedzialność, skoro jego odpowiedzialność ma charakter gwarancyjny – co oznacza, że wymagane jest stwierdzenie odpowiedzialności wykonawcy robót wobec podwykonawcy. Zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2014 r. sygn. akt: III CSK 245/13 „odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy robót budowlanych na podstawie art. 647[1] § 5 KC wymaga w pierwszej kolejności stwierdzenia odpowiedzialności wykonawcy robót wobec podwykonawcy, skoro odpowiedzialność inwestora ma charakter gwarancyjny. Istnienie nadal nierozstrzygniętego sporu między wykonawcą a podwykonawcą robót budowlanych, dotyczącego istnienia wierzytelności podwykonawcy przeciwko wykonawcy, przemawiało przeciwko możliwości orzekania o roszczeniu podwykonawcy wobec inwestora. Nie można bowiem dopuścić możliwości rozstrzygania o istnieniu wierzytelności podwykonawcy wobec wykonawcy w jednym postępowaniu dwukrotnie; najpierw „przesłankowo” w stosunku do inwestora, a następnie po raz kolejny w stosunku do wykonawcy robót. Konieczność rozstrzygnięcia o istnieniu wierzytelności podwykonawcy wobec wykonawcy, jako przesłanki odpowiedzialności inwestora w przypadku toczącego się sporu w tym zakresie między wykonawcą i podwykonawcą, przemawiała w takim przypadku za zawieszeniem postępowania obejmującego spór podwykonawcy i inwestora na podstawie art. 177 § 1 KPC⁵. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego inwestor odpowiada za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą. Powyższa odpowiedzialność nie obejmuje innych składników poza wynagrodzeniem, np. roszczeń z tytułu kar umownych czy też odsetek. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 12 lutego 2014 r. wprost wskazał, że „Odpowiedzialność inwestora oparta na art. 647[1] § 5 KC jest ograniczona do wynagrodzenia, a więc tylko do należności głównej i inwestor nie ma obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie generalnego wykonawcy w zapłacie należności podwykonawcy. Inaczej jest jednak w sytuacji, gdy dochodzone roszczenie odsetkowe nie w związku z bezczynnością generalnego wykonawcy i jego opóźnieniem w zapłacie wynagrodzenia podwykonawcy, ale w związku z bezczynnością inwestora⁶. Opisana regulacja ma na celu ochronę interesów inwestora wprowadzając górną granicę jego odpowiedzialności, która stanowi wysokość wynagrodzenia, jakie na podstawie umowy o roboty budowlane zawartej przez inwestora i wykonawcę przysługuje wykonawcy za roboty objęte zgłoszeniem (§ 1) lub określone w umowie z inwestorem (§ 2).

Odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy

Podsumowując, wskazać należy, że solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy na gruncie kodeksu cywilnego daje możliwość podwykonawcy uzyskania należnego mu wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane od inwestora w sytuacji, gdy generalny wykonawca odmówił lub z jakichkolwiek powodów zwleka z dokonaniem zapłaty. Aby jednak powyższa odpowiedzialność powstała, muszą zostać spełnione określone przesłanki tj. między innymi musi zostać zachowana procedura zgłoszenia podwykonawcy oraz brak złożenia przez inwestora sprzeciwu co do treści umowy zawartej pomiędzy wykonawcą i podwykonawcą. Odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy ma charakter gwarancyjny, co oznacza, że podlega ona ograniczeniom wynikającym z przepisów prawa oraz treści umowy zawartej między wykonawcą a podwykonawcą. Kluczową kwestią jest zakres wynagrodzenia, za które inwestor może odpowiadać. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, inwestor ponosi odpowiedzialność jedynie za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy, nie obejmując innych składników roszczeń, takich jak kary umowne czy odsetki. W przypadku powstania sporu między wykonawcą a podwykonawcą dotyczącego istnienia wierzytelności, sąd może zawiesić postępowanie przeciwko inwestorowi do czasu jego rozstrzygnięcia. Dodatkowo, jeśli inwestor skutecznie zgłosi sprzeciw wobec wykonywania robót przez podwykonawcę w terminie 30 dni od doręczenia zgłoszenia, uwolni się od odpowiedzialności solidarnej, co oznacza, że podwykonawca nie będzie mógł dochodzić wynagrodzenia od inwestora. ¹ Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 5 września 2013 r. I ACa 567/13 ² Kodeks cywilny. Komentarz red. prof. dr hab. Edward Gniewek, prof. dr hab. Piotr Machnikowski, Legalis.pl ³ Kodeks cywilny. Komentarz red. prof. dr hab. Konrad Osajda, dr Witold BorysiakRok:2021, Legalis.pl ⁴ Kodeks cywilny. Tom III. Komentarz. Art. 627–1088 Fragment pozycji :Kodeks cywilny. Tom I–III. Komentarz red. prof. dr hab. Maciej GutowskiRok:2022, Legalis.pl. ⁵ Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2014 r. sygn. akt: III CSK 245/13 ⁶ Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie – I Wydział Cywilny z dnia 12 lutego 2014 r.I ACa 723/13