Złożony charakter odpowiedzialności za wypadki w procesie budowlanym
Nie ma prostej odpowiedzi na pytanie kto jest odpowiedzialny za wypadek na budowie i na jakich zasadach odpowiedzialność prawna jest w tym zakresie realizowana. Przepisy tworzą w tym względzie mozaikę regulacji cywilnych, karnych, wykroczeniowych i administracyjnych. Od konkretnego przypadku, treści umów i organizacji wewnętrznej inwestora zależne będzie, ustalenie kręgu osób odpowiedzialnych za zdarzenie, a należeć mogą do niego przede wszystkim: pracodawca, kierownik budowy, mistrz budowlany, projektant, inwestor lub pracownicy i wreszcie osoby trzecie.
Odpowiedzialność karna – wypadek na budowie a stan bhp
W niniejszej publikacji zwraca się uwagę na pewne aspekty karnoprawne i pokrewne im zagadnienia z zakresu wykroczeń, których (choć jest to znaczne uproszczenie) odzwierciedleniem mogą być roszczenia cywilne. Stwierdzić trzeba, że w zasadzie brak jest przepisów karnych lub wykroczeniowych dedykowanych stricte procesowi inwestycyjnemu. Regulacje w tym względzie koncentrują się na karalności za sam stan braku zachowania norm i samo dopuszczenie do zagrożenia.
Natomiast wystąpienie stanu wypadku wiązać się będzie już z odpowiedzialnością karną o podstawach ogólnych zależnie od skutku takiego zdarzenia dla życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia.
Naruszenie regulacji bhp skutkujące odpowiedzialność karną
Wspólnym mianownikiem i punktem wyjścia do rozważań nad odpowiedzialnością karną jest naruszenie norm, które określić można jako prewencyjne regulacje z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ustalenie uczestnika procesu budowlanego odpowiedzialnego za dany zakres czynności związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa determinować będzie możliwość przypisania winy w rozumieniu karnoprawnym na podstawie konkretnego przepisu ustawy karnej. Odpowiedzialność ta ma charakter osobisty.
W pierwszej kolejności wśród aktów prawnych regulujących zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy wymienić trzeba Kodeks pracy formułujący ogólną regułę odpowiedzialności pracodawców w procesie robót, która to reguła doznaje jednak wyłączenia przez powierzenie określonych funkcji innym osobom, o czym będzie mowa dalej. Przepisy Kodeksu uszczegóławiają wydane na jego podstawie przepisy wykonawcze, w szczególności Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych z dnia 6 lutego 2003 r.1, które oprócz szczegółowych obowiązków i regulacji o charakterze technicznym dotyczącymi całego procesu budowlanego i obowiązkowych zabezpieczeń, wskazuje, na obowiązki szczegółowe poszczególnych podmiotów:
§ 2 Wykonawca przed przystąpieniem do wykonywania robót budowlanych jest obowiązany opracować instrukcję bezpiecznego ich wykonywania i zaznajomić z nią pracowników w zakresie wykonywanych przez nich robót.
§ 3 Inwestor jest obowiązany zawiadomić o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych właściwego inspektora pracy, na 7 dni przed rozpoczęciem budowy lub rozbiórki, na której przewiduje się wykonywanie robót budowlanych trwających dłużej niż 30 dni roboczych i jednoczesne zatrudnienie co najmniej 20 osób albo na której planowany zakres robót przekracza 500 osobodni.
§ 4 1. Uczestnicy procesu budowlanego współdziałają ze sobą w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w procesie przygotowania i realizacji budowy.
2. Stosowanie niezbędnych środków ochrony indywidualnej obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terenie budowy.
§ 5 Bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawują odpowiednio kierownik robót oraz mistrz budowlany, stosownie do zakresu obowiązków.
Przepisy powyższe uzupełniają akty wykonawcze: Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych2 oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy3 gdzie znajdą się między innymi istotne regulacje dotyczące prac na wysokości, zasady stosowania środków ochrony zbiorowej i indywidualnej na budowie oraz definicja i zasady wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.
Odpowiedzialność projektanta i kierownika budowy przewidziana przepisami prawa budowlanego
Szczególne znaczenie w omawianej materii mają przepisy określające podmiotowo zakres odpowiedzialności przypadających uczestnikom procesu inwestycyjnego w osobie projektanta i kierownika budowy zawarte w ustawie prawo budowlane (dalej „p.b.”).
Zgodnie z art. 20 ust. 1 p. 1b) p.b. do obowiązków projektanta należy sporządzenie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Informacja ta jest następnie uwzględniana w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ).
Głównym adresatem obowiązków z zakresu bhp na budowie prawo budowlane czyni jednak kierownika budowy.
Obowiązany jest on przede wszystkim sporządzić plan BIOZ (w oparciu o wspomnianą informację od projektanta) w sposób określony rozporządzeniem Ministra Infrastruktury4 (art. 21a p.b.)
Z kolei z art. 22 p.b. zobowiązuje kierownika budowy do przejęcia protokolarnie od inwestora terenu budowy (co wyznacza zarazem moment przyjęcia odpowiedzialności) i zabezpieczenia go w sposób odpowiedni, zapewnienia kierowania budową w sposób zgodny z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy a ponadto koordynacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia:
- a) przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno,
- b) przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów;
Dodatkowo kierownik budowy obowiązany jest do koordynowania działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu BIOZ jak też wprowadzania w nim niezbędnych zmian (w tym zmiany do informacji tworzonej przez projektanta będącej podstawą ustalenia BIOZ).
Tak szeroko określone obowiązki w zakresie zasad bezpieczeństwa na terenie budowy czynią kierownika budowy osobą, która będzie z założenia w pierwszej kolejności brana pod uwagę jako podmiot odpowiedzialny za skutki niedopatrzeń w tym zakresie.
Przepisy prawa budowlanego statuujące odpowiedzialność kierownika budowy pozostają w relacji do uregulowań Kodeksu pracy, który z założenia przewiduje odpowiedzialność pracodawcy za stan bhp w miejscu pracy (art. 207 kp), ale zakłada również obowiązki własne osób „kierujących pracownikami”.
Wskazane wyżej przepisy mają charakter zabezpieczający – ich przestrzeganie zapewnić ma, że do wypadku nie dojdzie, a jednocześnie zmierzają do uwolnienia od odpowiedzialności karnej lub wykroczeniowej przewidzianej za sam stan zagrożenia pracowników i innych osób na budowie. Takim możliwym podstawom odpowiedzialności – skutkom naruszenia tych norm – poświęcona zostanie kolejna publikacja.
Kto odpowiada za wypadek na budowie – wykroczenia zagrażające bezpieczeństwu
W artykule znajdziesz praktyczne omówienie odpowiedzialności wykroczeniowej za naruszenie przepisów bezpieczeństwa na budowie. Dowiesz się, jakie konkretne zachowania i zaniedbania mogą prowadzić do pociągnięcia do odpowiedzialności za wykroczenia, które zagrażają zdrowiu i życiu ludzi na placu budowy. Autor wyjaśnia, kto – spośród uczestników procesu budowlanego – może ponosić odpowiedzialność wykroczeniową, a także omawia przepisy prawne dotyczące obowiązków pracodawcy, kierownika budowy czy innych osób kierujących pracownikami. Przeczytasz, jakie sankcje grożą za niezapewnienie właściwego poziomu bezpieczeństwa oraz jak organy nadzoru budowlanego i inspekcja pracy egzekwują przestrzeganie przepisów BHP. Tekst porządkuje wiedzę o relacjach między prawem wykroczeń, prawem budowlanym i kodeksem pracy, pokazując, jak ważne jest właściwe zarządzanie bezpieczeństwem na budowie.
Przeczytaj cały artykułWypadek na budowie – Przepisy karne
W artykule znajdziesz szczegółowe omówienie przepisów karnych związanych z odpowiedzialnością za wypadki na budowie. Dowiesz się, jakie czyny traktowane są jako wykroczenia lub przestępstwa według ustawy Prawo budowlane oraz Kodeksu karnego i jaką odpowiedzialność mogą ponosić inwestorzy, kierownicy budowy, właściciele obiektów czy pracodawcy. Autor wyjaśnia, które zachowania i zaniechania podlegają sankcjom, jakie kary grożą za utrzymywanie obiektu w złym stanie technicznym czy za udaremnianie czynności organów nadzoru budowlanego. Poznasz również różnice między odpowiedzialnością wykroczeniową a karną oraz dowiesz się, kiedy naruszenie przepisów skutkuje odpowiedzialnością na podstawie Kodeksu karnego, w szczególności art. 220 KK. Tekst porządkuje wiedzę o praktycznym zastosowaniu przepisów w procesie inwestycyjnym oraz o tym, jak ważne jest przestrzeganie norm prawnych dla bezpieczeństwa na budowie.
Przeczytaj cały artykułKancelaria Prawna – Prawo budowlane
Nasza kancelaria oferuje profesjonalne wsparcie prawne w zakresie ustalania odpowiedzialności za wypadki na budowie. Doradzamy zarówno inwestorom, wykonawcom, jak i pracownikom oraz innym uczestnikom procesu budowlanego. Pomagamy w interpretacji i zastosowaniu przepisów prawa cywilnego, karnego, administracyjnego oraz przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP).
W ramach świadczonych usług oferujemy:
- analizę dokumentacji oraz ustalenie kręgu osób odpowiedzialnych za zdarzenie,
- doradztwo w zakresie odpowiedzialności cywilnej, karnej i administracyjnej,
- wsparcie w postępowaniach dotyczących naruszeń przepisów BHP,
- przygotowanie pism, zawiadomień i reprezentację przed organami oraz sądami,
- kompleksową obsługę prawną uczestników procesu inwestycyjnego, w tym stałe doradztwo.
Dzięki doświadczeniu naszego zespołu oraz znajomości aktualnych regulacji prawnych zapewniamy skuteczną ochronę interesów naszych Klientów. Pomagamy zarówno w bieżących sprawach, jak i w przypadku sporów sądowych lub postępowań dotyczących naruszeń przepisów budowlanych.
W czym możemy pomóc?