W dzisiejszym wpisie powracam do pytania czy wykonawcy będący małżonkami należą do tej samej grupy kapitałowej. To zagadnienie było już poruszane na naszym blogu w artykule z sierpnia 2019 r., na gruncie orzeczenia KIO z 4 czerwca 2019 r. (sygn. akt: KIO 885/19). W tym wyroku KIO przyjęła, że małżonkowie pomiędzy którymi istnieje ustrój wspólności ustawowej, należą do tej samej grupy kapitałowej, ponieważ mogą wywierać na siebie wpływ. Kwestia ta jest o tyle istotna, że złożenie odrębnych ofert, ofert częściowych lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu przez członków tej samej grupy kapitałowej co do zasady prowadzi do obligatoryjnego wykluczenia tych wykonawców z udziału w postępowaniu.
Podstawy prawne
Na gruncie obecnie obowiązującej ustawy złożenie ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu przez członków tej samej grupy kapitałowej stanowi podstawę domniemania, że wykonawcy zawarli porozumienie, mające na cele zakłócenie konkurencji. Z kolei zawarcie porozumienia mającego na celu zakłócenie konkurencji stanowi obligatoryjną przesłankę wykluczenia. Domniemanie może zostać obalone przez wykonawców poprzez wykazanie, że przygotowali oferty lub wnioski niezależnie od siebie.
Ustawa PZP obowiązująca do 1 stycznia 2021 r. stanowiła zaś wprost, że obligatoryjnemu wykluczeniu podlegają wykonawcy, którzy należąc do tej samej grupy kapitałowej złożyli odrębne oferty, oferty częściowe lub wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, chyba że wykażą, że istniejące między nimi powiązania nie prowadzą do zakłócenia konkurencji w postępowaniu o udzielenie zamówienia. Opisane przesłanki wykluczenia, tak w obecnie, jak i poprzednio obowiązującym PZP służą realizacji zasady uczciwej konkurencji.
Definicja grupy kapitałowej
W świetle ustawy PZP pojęcie grupy kapitałowej jest rozumiane zgodnie z ustawą z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, której art. 4 pkt 14 wskazuje, że przez grupę kapitałową rozumie się „(…) wszystkich przedsiębiorców, którzy są kontrolowani w sposób bezpośredni lub pośredni przez jednego przedsiębiorcę, w tym również tego przedsiębiorcę”.
Najnowsze stanowisko KIO
W wyroku wydanym 4 czerwca 2021 r. na gruncie obecnie obowiązującej PZP (sygn. akt KIO 1083/21), Izba rozstrzygnęła kwestię przynależności małżonków do tej samej grupy kapitałowej odmiennie niż w wyroku, który analizowałam na łamach bloga w sierpniu 2019 r., (wyrok KIO z 4 czerwca 2019 r., sygn. akt: KIO 885/19).
Stan faktyczny sprawy
Pani I.P., prowadząca działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEIDG, oraz konsorcjum, którego członkiem był pan M.P. – małżonek pani I.P., również prowadzący działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEIDG, złożyli oferty w tym samym postępowaniu na wykonanie usług z zakresu gospodarki leśnej.
W ramach udziału w konsorcjum pan M.P. zobowiązał się do wykonania prac w zakresie robót związanych z pozyskaniem drewna harwesterem. Małżonków łączył ustrój wspólności ustawowej. Dodatkowo pani I.P była wyznaczona na zarządcę sukcesyjnego przedsiębiorstwa, którego właścicielem był pan M.P.
Stanowisko KIO
Analizując stan faktyczny KIO uznała, że małżonkowie nie należą do tej samej grupy kapitałowej. Tym samym nie musieli oni składać oświadczenia o przynależności do tej jednej grupy, ani wykazywać, że oferty pani I.P. oraz konsorcjum, w którym uczestniczył pan M.P. zostały przygotowane niezależnie.
Zdaniem Izby, aby uznać przynależność wykonawców do jednej grupy kapitałowej, konieczne jest ustalenie takiego powiązania między przedsiębiorcami, które uzasadnia przyjęcie stosunku zależności, a więc również przypisanie jednemu przedsiębiorcy roli dominującego, a drugiemu zależnego.
Przyjęcie istnienia takiego powiązania nie może być uzasadnione istnieniem ani relacji rodzinnych, ani nawet wspólności ustawowej. W przypadku istnienia tego ustroju każdemu z małżonków przysługują bowiem równe prawa do udziału w zarządzie majątkiem wspólnym. Tym samym nie ma podstaw do przyjęcia kontroli jednego z małżonków nad drugim w zakresie prowadzonych działalności gospodarczych, zwłaszcza, że każdy z małżonków samodzielnie sprawuje zarząd nad przedmiotami służącymi do jej wykonywania.
Według Izby również fakt, że jeden z małżonków jest wskazany jako zarządca sukcesyjny przedsiębiorstwa drugiego małżonka nie jest podstawą uznania małżonków za grupę kapitałową, ponieważ rola zarządcy aktywuje się dopiero po śmierci małżonka, dla którego przedsiębiorstwa wyznaczony został zarząd. Natomiast sam fakt złożenia odrębnych ofert w tym samym postępowaniu może być spowodowany wieloma przyczynami i nie można zakładać z góry, że jego motywem jest zamiar naruszenia konkurencji.
Wnioski
Zagadnienie przynależności małżonków do tej samej grupy kapitałowej należy rozpatrywać na gruncie okoliczności konkretnej sprawy. Same więzy rodzinne, a nawet ustrój wspólności ustawowej nie przesądzają o tym, że małżonkowie zostaną uznani za członków jednej grupy kapitałowej.
