Obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny lub kosztu spoczywa na wykonawcy. Z kolei zamawiający zobligowany jest do odrzucenia oferty takiego wykonawcy, który nie udzielił wyjaśnień lub wprawdzie udzielił, ale ich ocena wraz ze złożonymi dowodami potwierdza fakt, że oferta zawiera rażąco niską cenę lub koszt.
Celem wszczęcia procedury wyjaśniającej przez zamawiającego jest umożliwienie wykonawcy wykazania, że jego oferta została skalkulowana w sposób prawidłowy, a zaoferowana cena jest ceną rynkową. Procedura ta, co do zasady, powinna być jednokrotna.
Orzecznictwo dopuszcza jednak pewne sytuacje, w których zamawiający powinien wezwać kilkukrotnie o wyjaśnienie rażąco niskiej ceny. W jednej z poprzednich publikacji “Czy można kilkukrotnie wzywać o wyjaśnianie rażąco niskiej ceny” wskazywaliśmy, że takie powtórne wezwanie musi wynikać z obiektywnych okoliczności takich jak np. uszczegółowienie poprzednich wyjaśnień, gdy pierwsze wezwanie zamawiający sformułował w sposób ogólny, oparty na literalnym brzmieniu przepisu.
Jednak nawet sfomułowanie wezwania w sposób ogólny, nie umożliwi zamawiającemu ponownego wezwania do wyjaśnień, gdy te złożone za pierwszy razem są lakoniczne oraz nie zawierają dowodów. Taki wniosek płynie z wyroku KIO z dnia 19 października 2018 r., sygn. akt KIO 1975/18.
W rozpatrywanej przez Izbę sprawie, wykonawca, w odpowiedzi na dość ogólne wezwanie zamawiającego, wskazał na okoliczności, które w jego ocenie wpływają na wysokość zaoferowanej ceny. Powołał się między innymi na fakt zatrudniania miejscowych pracowników, rabaty, niekorzystanie z podwykonawców oraz używanie własnego sprzętu. Jednak zupełnie pominął informację, jak powyższe okoliczności przekładają się na cenę oferty. Wskazany w wyjaśnieniach wykonawcy zysk, poza ogólnym stwierdzeniem, że zostanie osiągnięty, nie został w żaden sposób wyrażony kwotowo. Brak było także jakichkolwiek dowodów czy kalkulacji na poparcie jego twierdzeń.
Zamawiający wezwał zatem wykonawcę po raz drugie o wyjaśnienia, co Izba w tym stanie faktycznym uznała za nieprawidłowe. Według składu orzekającego, fakt, że pierwsze wezwanie stanowiło przytoczenie treści przepisu art. 90 ust. 1 PZP nie było przeszkodą dla udzielenia wyjaśnień szczegółowych, uwzględniających kalkulację ceny oraz dowody. Izba potwierdziła przy tym pogląd o możliwości powtórnego wezwania do złożenia wyjaśnień, jednak wyłącznie w sytuacji, gdy w odpowiedzi na pierwsze wezwanie wykonawca udzielił konkretnych i obszernych wyjaśnień, wraz z dowodami, lecz mimo to nie wszystkie wątpliwości zamawiającego zostały rozwiane, bądź pojawiły się nowe wątpliwości. W konsekwencji Izba uznała, że zamawiający dokonał ponownego wezwania z naruszeniem prawa.
W orzecznictwie KIO dość jednolicie jest prezentowany pogląd, że w razie przedstawienia wyjaśnień lakonicznych i nie załączenia dowodów na ich poparcie, brak jest podstaw do ponownego wezwania wykonawcy. Niektórzy wskazują także, że ponowne wezwanie do wyjaśnień możliwe jest tylko wtedy, gdy cena ofertowa jest ogólna, a sama oferta nie posiada dodatkowych elementów w postaci kosztorysów, tabel z elementami wyceny, czy innych uszczegóławiających informacji.
