Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2020 r., sygn. akt SK 9/17, Trybunał Konstytucyjny rozstrzygał o zgodności z Konstytucją przepisu art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 755, 807 i 956) (dalej: u.k.s.c.), który w ówczesnym brzmieniu przewidywał opłatę stałą od skargi w wysokości pięciokrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której dotyczy skarga. TK orzekł, że przepis ten, przez to, że wprowadza nieproporcjonalnie wysoką opłatę stałą, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Prawo do sądu
Warto przypomnieć, że warunkiem podstawowym umożliwienia jednostce realizacji prawa wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji jest zapewnienie jej dostępu do sądu, rozumianego jako możliwość uruchomienia stosownej procedury sądowej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, prawo do sądu obejmuje w szczególności:
1) prawo do uruchomienia postępowania sądowego,
2) prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, zgodnie z zasadami sprawiedliwości, jawności i dwuinstancyjności,
3) prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia,
4) prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów sądowych jurysdykcyjnej.
W ww. wyroku TK wskazał, że:
„ustawodawca dysponuje co prawda znaczną swobodą kształtowania opłat sądowych, to jednak obciążenia finansowe wynikające z tych opłat nie mogą być asymetryczne wobec wartości zamówienia i ewentualnych, spodziewanych z niego zysków”.
Opłata stała w wysokości pięciokrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, stanowi nieproporcjonalną dolegliwość i powoduje istotne ograniczenie prawa dostępu do sądu, stanowiąc nadmierną barierę ekonomiczną dla wykonawców. Dokonując oceny art. 34 ust. 1 u.k.s.c., Trybunał zwrócił również uwagę na spostrzeżenie, że choć ustawa przewiduje możliwość zwolnienia od kosztów sądowych, to jednak, to restrykcyjna wykładnia przepisów nie daje istotnej szansy realizacji konstytucyjnego prawa do sądu.
Nowe przepisy ustalają niższą kwotę wpisu
Z dniem 1 stycznia 2021 r. zaczęły obowiązywać nowe kwoty, przewidujące, że od skargi na orzeczenie KIO pobiera się opłatę stałą w wysokości trzykrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której dotyczy skarga.
Wyrok TK z dnia 15 kwietnia 2014r.sygn. akt SK 12/13
Warto zauważyć, że to nie pierwszy raz, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekał o zgodności z ustawą zasadniczą opłat wnoszonych od skargi na orzeczenie KIO. Już w 2014 roku, w sprawie o sygn. akt SK 12/13, TK uznał, że art. 34 ust. 2 u.k.s.c. jest niezgodny z Konstytucją. Przepis ten przewidywał pobranie od skargi na orzeczenie KIO opłaty stosunkowej w wysokości 5% wartości przedmiotu zamówienia w postępowaniu, którego skarga dotyczy, jednak nie więcej niż 5 000 000 zł, jeżeli skarga dotyczyła czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego podjętych po otwarciu ofert.
Niezależnie od akceptacji samego stosunkowego mechanizmu obliczania wysokości opłaty sądowej od skargi na orzeczenie KIO, Trybunał Konstytucyjny uznał za uzasadnione zastrzeżenia skarżących wobec art. 34 ust. 2 u.k.s.c., określającego maksymalną wysokość opłaty na kwotę 5 000 000 zł, przyjmując, że przepis ten może skutkować nieproporcjonalnym ograniczeniem prawa do sądu, niekiedy nawet całkowicie eliminując możliwość uzyskania ochrony słusznych praw.
Trybunał zdecydował wówczas o stwierdzeniu niezgodności z Konstytucją pełnego zakresu art. 34 ust. 2 u.k.s.c., zatem cała jednostka redakcyjna ustawy została uchylona wraz z wejściem w życie wyroku. Wzorcami kontroli w tej sprawie były art. 45 ust. 1 w związku z art.31 ust. 3, a także art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.
W czym możemy pomóc?