W jednej ze spraw rozpoznawanych niedawno przed KIO (sygn. akt KIO 518/20), Izba rozpatrywała kwestię możliwości unieważnienia przez zamawiającego postępowania o udzielenie zamówienia w oparciu o art. 93 ust. 1 pkt 4 PZP, bez uprzedniego kompleksowego przeprowadzenia badania wszystkich ofert, jakie zostały złożone przez wykonawców w postępowaniu.
W stanie faktycznym sprawy zamawiający prowadził postępowanie w przedmiocie dostawy dwóch autobusów o wartości szacunkowej przekraczającej progi unijne w procedurze odwróconej. Jako kryteria oceny ofert zostały wskazane cena (o wadze 60 %) oraz okres udzielonej gwarancji (o wadze 40 %). Zamawiający wskazał, iż za najkorzystniejszą zostanie uznana oferta, która nie podlega odrzuceniu i uzyska najwyższą ocenę, będącą sumą ocen w ramach kryterium ceny oraz kryterium gwarancji jakości. W postępowaniu wpłynęły dwie oferty, przy czym oferta prezentująca najkorzystniejszy bilans kryterium ceny i gwarancji jakości, która przekraczała kwotę, jaką zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia. Co więc zrobił zamawiający? Bez przeprowadzenia badania ofert dokonał czynności unieważnienia postępowania na podstawie art. 93 ust. 1 pkt 4 PZP, wskazując, iż cena najkorzystniejszej oferty przekracza kwotę jaką zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia. Sprawa trafiła do KIO, gdyż zdaniem odwołującego zamawiający dokonał unieważnienia postępowania przedwcześnie, nie dokonując w sposób poprawny badania i oceny.
Procedura odwrócona
Istotne w niniejszej sprawie jest to, że zamawiający prowadził postępowanie w procedurze odwróconej, którą reguluje art. 24aa ust. 1 PZP. W myśl tego przepisu:
Zamawiający może, w postępowaniu prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego, najpierw dokonać oceny ofert, a następnie zbadać, czy wykonawca, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza, nie podlega wykluczeniu oraz spełnia warunki udziału w postępowaniu, o ile taka możliwość została przewidziana w specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub w ogłoszeniu o zamówieniu.
Procedura odwrócona polega więc na tym, że zamawiający najpierw dokonuje badania ofert pod kątem wystąpienia okoliczności skutkujących odrzuceniem oferty, a następnie ocenia je z zastosowaniem kryteriów oceny ofert. Natomiast weryfikacja podmiotowa (czy wykonawca spełnia warunki udziału w postępowaniu oraz czy nie podlega wykluczeniu) dokonywana jest wyłącznie wobec wykonawcy, którego oferta uplasowała się na najwyższej pozycji, ale nie została jeszcze wybrana przez zamawiającego jako najkorzystniejsza. Odwołujący argumentował, że w stanie faktycznym sprawy gospodarz postępowania zaniechał zbadania ofert pod kątem przesłanek odrzucenia i nie dokonał weryfikacji podmiotowej wykonawcy, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza w rankingu ofert. Przede wszystkim zamawiający nie wezwał tego wykonawcy do złożenia dokumentów potwierdzających, że nie podlega on wykluczeniu oraz spełnia warunki udziału w postępowaniu.
Warto wskazać, że w przypadku odrzucenia oferty pierwszego wykonawcy, bądź wykluczenia go z postępowania, kolejna w rankingu ofert była oferta odwołującego. Cena tej oferty nie przekraczała kwoty, jaką zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia. Skutkowało to tym, że w przypadku wyeliminowania oferty konkurenta, zamawiający nie byłby uprawniony do skorzystania z dyspozycji art. 93 ust. 1 pkt 4 PZP.
Przed unieważnieniem należy przeprowadzić badanie ofert
Izba przychyliła się do stanowiska odwołującego i uznała, że do momentu kompleksowego zbadania ofert, zamawiający nie był uprawniony do dokonania unieważnienia postępowania w oparciu o art. 93 ust. 1 pkt 4 PZP.
Zamawiający nie miał bowiem do czynienia z ofertą najkorzystniejszą, lecz jedynie z ofertą ocenioną najkorzystniej. W ocenie Izby nie było zatem podstaw, aby w przypadku zastosowania procedury, o której mowa w art. 24aa PZP zamawiający mógł poprzestać na ocenie ofert (tj. z pominięciem badania, czy wykonawca którego oferta zajęła pierwsze miejsce w tak powstałym rankingu nie podlega wykluczeniu oraz spełnia warunki udziału w postępowaniu), a następnie z powołaniem się na przepis art. 93 ust. 1 pkt 4 PZP unieważnić postępowanie o udzielenie zamówienia.
Na marginesie warto wskazać, że postępowanie zamawiającego można by uznać za prawidłowe, tylko w sytuacji gdyby ceny wszystkich ofert przekraczały kwotę, jaką zamawiający zamierzał przeznaczyć na realizację przedmiotowego zamówienia.
