W jednym z niedawnych wyroków KIO, który dotyczył postępowania o udzielenie zamówienia na najem kombajnów chodnikowych prowadzonego przez Jastrzębską Spółkę Węglową S.A., Izba analizowała zasadność unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia w powołaniu na pandemię COVID-19.
W ocenie zamawiającego konsekwencje wprowadzenia na terytorium kraju stanu epidemii COVID-19 dla jego działalności gospodarczej uzasadniały unieważnienie postępowania przetargowego w oparciu o przesłankę wskazaną w art. 93 ust. 1 pkt 6 PZP. W związku z ogłoszeniem stanu epidemii w zakładach górniczych wprowadzono ograniczenia w zakresie działalności wydobywczej. W efekcie powyższego Zamawiający unieważnił postępowanie powołując się na okoliczność, że ewentualna realizacja zamówienia skutkowałaby nabyciem przez niego dóbr, które nie są już niezbędne dla efektywnego i racjonalnego prowadzenia działalności gospodarczej, a tym samym prowadziłaby do wydatkowania środków w sposób nieuzasadniony. Jak argumentował, powyższe mogłoby doprowadzić do znacznych szkód majątkowych i redukcji zatrudnienia.
Istotna zmiana okoliczności jako przesłanka unieważnienia postępowania
W myśl art. 93 ust. 1 pkt 6 PZP Zamawiający unieważnia postępowanie, jeżeli wystąpiła istotna zmiana okoliczności powodująca, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć.
Zamawiający jest uprawniony do unieważnienia postępowania jedynie w przypadku łącznego spełnienia powyższych przesłanek. Warto podkreślić, że czynność unieważnienia postępowania stanowi wyjątek od ogólnej reguły polegającej na tym, że postępowanie o udzielenie zamówienia zmierza do zawarcia umowy z wykonawcą, który złożył najkorzystniejszą ofertę. W konsekwencji katalog podstaw unieważnienia postępowania nie podlega wykładni rozszerzającej.
O ile w rzeczonej sprawie nie było kwestionowane, że epidemia COVID-19 stanowi istotną zmianę okoliczności, której nie można było przewidzieć, to już wpływ tej okoliczności na interes publiczny był kwestionowany przez Odwołującego. Wskazywał on bowiem, że interes ekonomiczny zamawiającego to nie to samo co interes publiczny.
Interes publiczny a zadania zamawiającego
Przyjmuje się, że w systemie zamówień publicznych interes publiczny należy wiązać z funkcjami i zadaniami jakie ustawodawca stawia podmiotom wydatkujących środki publiczne. W dotychczasowym orzecznictwie KIO interes ten był ujmowany następująco:
“Interes publiczny w ujęciu zadań zamawiającego, to realizacja zadań ustawowych (statutowych), dla których realizacji został utworzony podmiot. Zatem, interes publiczny w badanej sprawie winien być oceniany z uwzględnieniem potencjału kadrowego, sytuacji finansowej i uwarunkowanej nimi możliwości realizacji usługi.”1
W rzeczonej sprawie Izba uznała z kolei, że
„interes publiczny należy wiązać z funkcjami i zadaniami, jakie ustawodawca stawia podmiotom wydatkujących środki publiczne. Należą do nich racjonalne, efektywne i skuteczne wydatkowanie środków publicznych na zadania publiczne, zagwarantowanie uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców na rynku (…)”.
Izba zgodziła się zatem z argumentacją Zamawiającego, iż nabycie określonych dóbr będących przedmiotem postępowania w tym momencie, mogłoby prowadzić do wydatkowania przez niego środków w sposób nieuzasadniony. Fakt, że działalność Zamawiającego została decyzją odgórną w znaczącym stopniu wstrzymana i nie jest wiadome kiedy zostanie podjęta na nowo, przekłada się bowiem na wszystkie zobowiązania umowne Zamawiającego.
1 wyroku KIO z dnia 5 kwietnia 2016 r., sygn. akt KIO 428/16
