W praktyce zdarzają się sytuacje, w których z różnych względów – w trakcie trwania stosunku pracy –
konieczna jest zmiana warunków umowy o pracę. Jednym ze sposobów takiej zmiany, o którym
mowa w art. 42 § 4 Kodeksu Pracy, jest okresowe powierzenie pracownikowi wykonywania innej
pracy niż umówiona.
Pracodawca może zatem na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku powierzyć pracownikowi
wykonywanie innej pracy niż ustalona w umowie o pracę. Nie jest wówczas wymagane
wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy. Jednakże takie okresowe „przesunięcie”
pracownika do wykonywania innej pracy możliwe jedynie w sytuacji, gdy:
- wymagają tego uzasadnione potrzeby pracodawcy,
- dotychczasowe wynagrodzenie za pracę pracownika nie ulegnie obniżeniu,
- powierzone obowiązki odpowiadają kwalifikacjom pracownika.
Jest to rozwiązanie, z którego często korzystają pracodawcy, chcąc odciążyć inną grupę pracowników
w wykonywanych przez nich czynnościach służbowych (np. w związku z nagłym wzrostem sprzedaży)
czy też w przypadku absencji pracowników innego działu wymagającej czasowego skierowania tam
innych pracowników.
Uzasadnione potrzeby pracodawcy
Kodeks Pracy nie definiuje, nawet w sposób przykładowy, pojęcia „uzasadnione potrzeby
pracodawcy”.
Warto przy tym podkreślić, mając na uwadze istniejące orzecznictwo sądowe, że pojęcie to oznacza
uzasadnione potrzeby zakładu pracy jako całości, a nie tylko jednostki – komórki organizacyjnej
zakładu pracy, do pracy w której pracownik został skierowany (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08
sierpnia 1979 r., sygn. akt: I PR 55/79, OSNC Nr 2/1980, poz. 30).
Natomiast pojęcie uzasadnionych potrzeb pracodawcy, o którym mowa w art. 42 § 4 Kodeksu Pracy,
nie dotyczy na pewno sytuacji, gdy pracodawca oddelegowuje pracownika do innej pracy z przyczyn
dotyczących tylko tego pracownika (np. w przypadku szykanowania tego pracownika).
Wynagrodzenie za pracę i kwalifikacje pracownicze
Pracodawca, decydując się na czasowe powierzenie pracownikowi wykonywania innej pracy,
powinien mieć na uwadze fakt, że praca taka musi odpowiadać kwalifikacjom tego pracownika.
Oznacza to, że nie może przekraczać jego kwalifikacji, ale jednocześnie kwalifikacje te powinny
znaleźć odpowiednie wykorzystanie przy wykonywanej nowej pracy. Tytułem przykładu, w wyroku z
08 maja 1997 r., sygn. akt: I PKN 131/97, Sąd Najwyższy stwierdził, że powierzenie pracownikowi
(technik chemik) pracy niewymagającej żadnych kwalifikacji zawodowych (sprzątanie) w okresie
biegnącego wypowiedzenia warunków pracy i płacy stanowi naruszenie art. 42 § 4 Kodeksu Pracy.
Przy czasowym powierzeniu pracownikowi innej pracy jest konieczne utrzymanie wynagrodzenia
za pracę tego pracownika w dotychczasowej wysokości. Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby
pracownik w okresie oddelegowania do pełnienia innych obowiązków zarabiał więcej niż na
dotychczasowym stanowisku.
Forma oddelegowania i skutki niewykonania polecenia
Czasowe powierzenie pracownikowi innej pracy nie wymaga zachowania formy pisemnej, może
odbyć się poprzez wydanie pracownikowi ustnego polecenia przez pracodawcę. Jednak dla celów
dowodowych zalecane jest wydanie pracownikowi takiego polecenia w formie pisemnej (za
zwrotnym uzyskaniem podpisu pracownika pod tymże poleceniem).
Pracownik może jednak odmówić wykonania tego polecenia, jeśli jest ono sprzeczne z przepisami
prawa lub umową o pracę. Pracownik może zatem kwestionować prawidłowość oddelegowania
go przez pracodawcę do wykonywania innych obowiązków. Niemniej, należy mieć na uwadze fakt, że
nieuzasadniona odmowa wykonania polecenia przez pracownika, w określonych przypadkach, może
stanowić ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych i być przyczyną rozwiązania umowy o pracę
bez wypowiedzenia.
Podsumowanie
Możliwość okresowego powierzenia pracownikowi innej pracy niż dotychczasowa jest szczególnym
uprawnieniem pracodawcy i w określonych sytuacjach – może być dla niego bardzo pomocna. Jednak
przed zastosowaniem takie rozwiązania zalecane jest kompleksowe przeanalizowanie stanu
faktycznego i zbadanie czy rzeczywiście spełnione są wszystkie ustawowe warunki uprawniające
pracodawcę do skorzystania z możliwości powierzenia pracownikowi pracy innego rodzaju.
