Prawo pracy jest szczególną gałęzią prawa regulującą prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika
w zakresie łączącego ich stosunku pracy, najczęściej zawartego na podstawie umowy o pracę.
W szczególności w zakres prawa pracy wchodzą regulacje dotyczące między innymi.: powstania
i ustania stosunku pracy, obowiązków i uprawnień pracownika i pracodawcy, czasu pracy, urlopów,
ochrony pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, rozstrzygania sporów ze stosunku pracy. Prawo pracy
odnosi się do również do stosunków pomiędzy pracodawcami a przedstawicielami tychże
pracowników – związków zawodowych, czy rad pracowników.
Hierarchia źródeł prawa pracy
Prawo pracy charakteryzuje się specyficzną hierarchią źródeł prawa. Zatem rola poszczególnych
źródeł prawa pracy oraz ich zakres przedmiotowy i podmiotowy nie są jednakowe.
Art. 9 § 1 Kodeksu Pracy wskazuje na definicję prawa pracy, przez którą rozumie się przepisy
Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki
pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na
ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron
stosunku pracy.
Źródła prawa pracy jako przepisy prawa powszechnie obowiązującego
Wśród powszechnych (generalnych) źródeł prawa pracy wymienia się przede wszystkim:
- Konstytucję – jej rola polega na określeniu głównych zasad, na których powinien opierać się
system prawa pracy, - Umowy międzynarodowe, ratyfikowane przez Polskę za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie
i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, - Ustawy krajowe – ustalające prawa i obowiązki stron stosunku pracy lub odnoszące się do
nich, np. Kodeks Pracy, czy ustawa z dnia 13 marca 2023 r. – o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, - Rozporządzenia (akty wykonawcze), zarządzenia – najczęściej wydawane na podstawie
ustaw, które szczegółowo omawiają dane zagadnienie z zakresu prawa pracy (np.
Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w
sprawie świadectwa pracy).
Wewnątrzzakładowe źródła prawa pracy
Wśród wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy (a więc tworzonych przez osoby posiadające do
tego kompetencje, np. pracodawcę) wymienia się przede wszystkim:
- Układy zbiorowe pracy,
- Inne oparte na ustawie porozumienia zbiorowe,
- Regulaminy (np. regulamin pracy, wynagradzania),
- Statuty.
Inne źródła prawa pracy
Należy przy tym wskazać, jako na źródło prawa pracy, także na międzynarodowe źródła prawa pracy,
do których należą głównie: dwustronne lub wielostronne umowy międzynarodowe, a także akty
uchwalane przez organizacje państw (np. Unię Europejską, czy przez Organizację Narodów
Zjednoczonych).
Podsumowanie
Wskazać należy, że w praktyce znaczna część istotnych dla pracownika kwestii (takich jak warunki
i sposób wykonywania pracy, czy warunki wynagrodzenia, premiowania) jest regulowana wprost
w umowie o pracę. Niemniej, pracodawca wprowadzając w swoim zakładzie pracy
wewnątrzzakładowe źródła prawa pracy (np. układy zbiorowe pracy, różnego rodzaju regulaminy,
statuty, czy inne uzgodnienia) powinien pamiętać, że ich postanowienia, co do zasady, nie mogą być
mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa powszechnie obowiązującego.
