Rosnące koszty wytwarzania energii ze źródeł wysokoemisyjnych i coraz niższe koszty wytwarzania w źródłach OZE oraz duże wahania cen i występująca po stronie odbiorców potrzeba ich przewidywalności (stabilizowania) w dłuższej perspektywie, to główne przyczyny dużego zainteresowania tzw. umowami PPA w ramach których odbiorca nabywa energię elektryczną bezpośrednio od producenta. Tworzące się standardy umowne znajdują oparcie w regulacjach unijnych, nie mając jednak jeszcze punktu zaczepienia w krajowym porządku prawnym. Duże praktyczne znaczenie mają niewątpliwie standardy umów PPA publikowane przez Europejską Federację Przedsiębiorstw Obrotu Energią (EFET). Wzorce te (ostatni został opublikowany w połowie ubiegłego roku) niewątpliwie trafiają w zapotrzebowanie rynku, jednak nie stanowią gotowego rozwiązania, które bezkolizyjnie wpisuje się w krajowe otoczenie regulacyjne.
Corporate PPA a umowa sprzedaży energii elektrycznej z OZE
Umowy Corporate PPA, czyli Power Purchase Agreement, są światowym rozwiązaniem na dostawy (sprzedaż) energii elektrycznej z OZE o charakterze korporacyjnym (stricte rynkowym) i tym samym – w warunkach krajowych regulacji prawnych – stanowią alternatywne rozwiązanie dla umów na sprzedaż energii elektrycznej z OZE zawieranych w wyniku wygranej aukcji prowadzonej i rozstrzyganej zgodnie z ustawą OZE1.
Wytwórcy energii elektrycznej z OZE zainteresowani stałą ceną sprzedaży wyprodukowanej przez siebie energii – w kilkuletniej perspektywie czasowej (głównie w okresie 15 lat) – biorą udział w aukcji przeprowadzanej (co do zasady jeden raz w roku kalendarzowym) przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Jeżeli ich oferty okażą się zwycięskie to zawierają oni umowę sprzedaży energii elektrycznej z OZE (głównie na zasadach ustanowionych treścią art. 82 ustawy OZE), która gwarantuje im sprzedaż po stałej cenie (wynikającej z wygranej aukcji). Tym samym zwycięski przedsiębiorca (wytwórca) wykonuje działalność gospodarczą w stabilnych warunkach w zakresie otrzymywanej ceny z tytułu sprzedaży energii elektrycznej z OZE. Ustawa OZE reglamentuje system aukcyjny w ten sposób, że obliguje wybranego sprzedawcę (tzw. sprzedawca zobowiązany) do tego, aby zawierał z wygranymi wytwórcami umowę sprzedaży energii elektrycznej z OZE.
Z kolei stronom umowy Corporate PPA przyświeca idea wytwarzania energii elektrycznej z OZE (są to przedsiębiorcy zajmujący się w ramach swojej działalności gospodarczej wytwarzaniem energii elektrycznej z OZE) oraz wykorzystania takiej energii w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w różnych obszarach gospodarki. Dyrektywa RED II2 wskazuje, że „umowa zakupu odnawialnej energii elektrycznej oznacza umowę, na podstawie której osoba fizyczna lub prawna zgadza się na zakup odnawialnej energii elektrycznej bezpośrednio od producenta energii elektrycznej”. Podmioty zainteresowane wykorzystywaniem wyłącznie zielonej energii w ramach swojej działalności zgrupowane są w organizacji RE100. Do podmiotów takich należą m. in. Ikea, Adobe, Allianz, Apple, Aviva, Bank of America, BMW Group, Carlsberg Group, Coca-Cola, Danone3.
Unijne wymogi dotyczące corporate PPA
Ze względu na powszechną ideę wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z OZE, zgodnie z którą wsparcie jest dozwolone, ale ograniczone czasowo, długoterminowe umowy zakupu energii elektrycznej z OZE (corporate PPA) uzupełniają (a z czasem zastąpią) obecnie funkcjonujące systemy wsparcia. W związku z tym ustawodawca unijny – w treści dyrektywy RED II – stawia konkretne cele państwom członkowskim w związku z rozwojem corporate PPA. Wśród nich na plan pierwszy wysuwają się te dotyczące oceny barier regulacyjnych i administracyjnych dla długoterminowych umów zakupu energii elektrycznej z OZE, a finalnie usunięcie barier, które nie sprzyjają rozwojowi corporate PPA. Ponadto z treści dyrektywy RED II wynika, że państwa członkowskie mają zapewnić, aby umowy corporate PPA nie podlegały nieproporcjonalnym lub dyskryminacyjnym procedurom i opłatom. Ponadto, dyrektywa RED II wprowadziła obowiązek opracowania i przedstawienia regulacji dla umów typu PPA w ramach krajowych Planów Energii i Klimatu, co ma na celu zapewnienia przejrzystości kierunków rozwoju każdego państwa członkowskiego umożliwiających podejmowanie stosownych decyzji inwestycyjnych dla producentów i odbiorców energii elektrycznej.
W którą stronę podąży polski ustawodawca?
Polska, jak również inne kraje członkowskie, zobowiązana jest do implementacji dyrektywy RED II do 30 czerwca 2021. Oczekiwania rynku energetycznego w omawianym zakresie są znaczące, bowiem zainteresowanie zawieraniem umów corporate PPA jest duże. Przedstawiciele branży (reprezentującej zarówno wytwórców, jak i odbiorców energii elektrycznej z OZE) czekają jednak na stabilne (tj. wynikające z przepisów prawa) warunki regulujące zawieranie umów corporate PPA. Czy ustawodawca krajowy zdefiniuje umowę corporate PPA? Czy pozostawi stronom swobodę kontraktowania (regulowaną art. 3531 Kodeksu cywilnego4)? Biorąc pod uwagę fakt, że umowa powinna odpowiadać na zapotrzebowania zarówno wytwórców, jak i odbiorców energii elektrycznej z OZE (zwłaszcza, że ci pierwsi muszą dokonać wyboru, czy skorzystać ze wsparcia publicznego – a więc czy wziąć udział w aukcji na sprzedaż energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych – czy przystąpić do długoterminowej, korporacyjnej umowy na sprzedaż energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych) umowa corporate PPA powinna mieć charakter umowy nienazwanej i zawierana powinna być w granicach dopuszczalnej swobody umów. Bez wątpienia jest ponadto kwestia istniejących barier prawnych i administracyjnych, które nie zachęcają przedsiębiorców do zawierania umów corporate PPA, a co za tym idzie konieczność ich usunięcia.
Barierą hamującą rozwój corporate PPA w Polsce jest „wciąż” zamrożenie rozwoju energetyki wiatrowej. Z pewną wręcz regularnością wysuwane są postulaty zmiany ustawy odległościowej5. Ponadto, dla skutecznego i efektywnego rozwoju corporate PPA, wymagana jest zmiana przepisów odnoszących się do budowy linii bezpośredniej (bez obowiązku wykazania, iż nie ma możliwości przyłączenia do istniejącej infrastruktury), jak również uregulowanie instytucji zamkniętych systemów dystrybucyjnych. Do implementacji dyrektywy RED II pozostało około 1,5 roku. Czas ten przyniesie odpowiedzi na najważniejsze pytania związane z kształtowaniem się prawnych uwarunkowań dla rozwoju corporate PPA.
Aukcja czy corporate PPA?
Po stronie wytwórców energii elektrycznej z OZE pojawia się pytanie: umowa sprzedaży energii elektrycznej z OZE zawarta w wyniku wygranej aukcji, czy umowa corporate PPA? Na pierwszy rzut oka wydaje się, że umowy zawierane po wygranej aukcji są stabilniejsze. Niemniej jednak sam system aukcyjny nie pozwala w pełni na wykorzystanie potencjału inwestycyjnego przedsiębiorców w długiej perspektywie czasowej, głównie dlatego, że wolumeny aukcji (zarówno w odniesieniu do ilości energii elektrycznej z OZE, jak i jej ceny) kształtowane są wyłącznie w odniesieniu do najbliższego roku kalendarzowego. Z kolei krajowy rynek corporate PPA ma szansę na stabilne warunki rozwoju po pełnej transpozycji dyrektywy RED II do polskiego porządku regulacyjnego. Obecnie wytwórcy mają szansę na udział w aukcji – na obecnych warunkach (regulowanych ustawą OZE) w 2020 roku oraz w 2021 roku. Okres po 2021 roku będzie zatem kluczowy dla decyzji inwestycyjnych przedsiębiorców. Ustawodawca bowiem zobligowany jest do implementacji prawa unijnego w wymiarze wsparcia publicznego, jak i w odniesieniu do corporate PPA.
1 Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 261.
2 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, Dz. Urz. UE L 328/82.
3 I inne, zobacz: http://there100.org/companies.
4 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1145 ze zm.
5 Zobacz wspólny apel środowiska samorządowego oraz inwestycyjnego: http://psew.pl/wp-content/uploads/2020/02/Stanowisko-ZGW-RP-SGPEO-PSEW.pdf
