Postępowanie w sprawach z zakresu regulacji energetyki jest specyficznym rodzajem postępowania i należy do kategorii tzw. postępowań odrębnych. Uczestnicząc w nim, trzeba wiedzieć, iż toczy się ono w oparciu o specjalne przepisy. W sprawach z zakresu regulacji energetyki są to art. 47946-47956 kodeksu postępowania cywilnego. Dopiero jeśli przepisy te milczą na temat jakiejś kwestii, to co do zasady możliwe jest zastosowanie regulacji ogólnych.
Ze wspomnianych wyżej regulacji wynika, że sąd ochrony konkurencji i konsumentów jest właściwy do rozstrzygania dwóch kategorii spraw. Są nimi:
- sprawy toczące się na skutek odwołań od decyzji Prezesa URE
oraz - sprawy wszczynane zażaleniem na wydawane przez Prezesa URE postanowienia.
Powyższe przekłada się m.in. na to, że jeśli zdecydujemy się na zaskarżenie postanowienia Prezesa URE, to podmiotem, który wyda decyzję w naszej sprawie będzie sąd.
Istnieje wątpliwość co do tego, jaką formę (wyrok czy postanowienie) winno mieć rozstrzygnięcie wydawane przez sąd rozpoznający zażalenie na postanowienie Prezesa URE. Jest to ważny problem, gdyż przed wniesieniem środka odwoławczego strona najpierw winna sprawdzić, czy rozstrzygnięciu nadano prawidłową formę, a dopiero potem wybrać ewentualne środki zaskarżenia (zażalenie, apelacja itp.). Należy pamiętać, że o rodzaju środka odwoławczego decyduje przedmiot rozstrzygnięcia, a nie forma, jaką sąd swemu rozstrzygnięciu nadał. Zadecydowanie o środku zaskarżenia wyłącznie na podstawie formy, jaką sąd nadał rozstrzygnięciu może przynieść negatywne skutki w toku dalszego postępowania sądowego.
W myśl art. 47955 k.p.c. do zażaleń na postanowienia Prezesa URE stosuje się przepisy art. 47932 § 1 i art. 47947-47954 k.p.c. Z powyższego odesłania wynika między innymi to, że do zażaleń na postanowienia Prezesa URE stosuje się odpowiednio normy dotyczące odwołań od decyzji wydanych przez ten podmiot. Choć mogłoby się wydawać, że odesłanie to upraszcza sytuację, to jest wręcz przeciwnie. Przepis ten nie przesądza o tym, czy o zażaleniu na postanowienie Prezesa URE sąd rozstrzygnie postanowieniem czy wyrokiem.
Jak już wcześniej wspomniano, w postępowaniach odrębnych najpierw stosuje się przepisy normujące dany tryb postępowania, a dopiero w ich braku – ogólne przepisy o procesie, pod warunkiem, że nie pozostają one w sprzeczności z przepisami odrębnymi. Skoro przepisy dotyczące odwołań nie poruszają kwestii formy rozstrzygnięcia, to w takim razie należy skorzystać z norm ogólnych. Zgodnie z art. 354 k.p.c. jeżeli ustawa nie przewiduje wydania wyroku lub nakazu zapłaty, sąd wydaje postanowienie. Orzeczenia merytoryczne wydane na skutek rozpoznania sprawy wszczętej pozwem najczęściej mają postać wyroku.
Odwołanie od decyzji Prezesa URE jest odpowiednikiem pozwu. W związku z powyższym – podejmując decyzję o jego zasadności, sąd co do zasady powinien wydać wyrok. W przypadku zażaleń na postanowienia Prezesa URE kwestia ta wygląda nieco inaczej.
W uchwale z dnia 8 marca 2006 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt III SZP 1/06) jednoznacznie stwierdził, że:
Skoro Kodeks postępowania cywilnego nie wymaga wydania wyroku w sprawie zażalenia na postanowienie Prezesa Urzędu, to właściwe jest wydanie rozstrzygnięcia w formie postanowienia.1
Uzasadniając wyrażone zdanie, Sąd Najwyższy podkreślił, że takie stanowisko pozostaje w zgodności z obowiązującą w procesie cywilnym regułą, wedle której postanowienie jest właściwą formą rozstrzygania zażaleń, w tym zażaleń na postanowienia organu antymonopolowego lub organów regulacyjnych. Sąd Najwyższy zaakcentował, że przyjęcie odmiennego stanowiska skutkowałoby tym, iż rozróżnienie pomiędzy odwołaniem od decyzji Prezesa URE a zażaleniem na jego postanowienie utraciłoby sens.
Powyższe orzeczenie sugerowałoby, że rozstrzygnięcie badanego problemu jest dość proste i jednoznaczne. Okazuje się jednak, że w uchwale z dnia 12 stycznia 2006 r. (sygn. akt III SZP 5/05) Sąd Najwyższy przedstawił inny pogląd. Uchwałę wydano w oparciu o przepisy w sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty, niemniej mają one analogiczne brzmienie co przepisy w sprawach z zakresu regulacji energetyki, a tym samym poczynione przez Sąd Najwyższy uwagi można zastosować także do zażaleń na postanowienia Prezesa URE. W tezie wspomnianej wyżej uchwały podano, że:
Rozstrzygniecie przez sąd o zasadności zażalenia na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wydane w trybie art. 106 § 1 i 5 Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 57 ust. 2 oraz art. 57 ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. – Prawo Telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 73, poz. 852 ze zm.) następuje w formie wyroku.2
W tym miejscu trzeba zauważyć, że zacytowana powyżej uchwała została wydana w oparciu o relatywnie rzadki stan faktyczny (w sprawie doszło do zaskarżenia postanowienia Prezesa URE wydanego na w oparciu art. 106 § 5 k.p.a.). Pomimo nieczęstego występowania takich spraw, wydanie ww. uchwały dowodzi, że w pewnych sytuacjach orzeczenie sądu w przedmiocie zażalenia powinno przybrać formę wyroku, a nie postanowienia.
Kolejną sprawę z tego samego zakresu tematycznego Sąd Najwyższy rozstrzygnął postanowieniem z dnia 21 września 2006 r. (sygn. akt II PZ 33/06 ). Z uwagi na opisane powyżej rozbieżności w orzecznictwie, Sąd Najwyższy skomentował w nim wydane wcześniej uchwały. Stawiając za punkt wyjścia rozstrzygnięcie Prezesa URE, Sąd Najwyższy wskazał, że:
Jeżeli było to rozstrzygnięcie merytoryczne (…), to sąd pierwszej instancji powinien wydać orzeczenie w formie wyroku, od którego przysługiwała apelacja. Jeżeli natomiast było to rozstrzygnięcie o charakterze procesowym, to sąd pierwszej instancji powinien w jego przedmiocie wydać postanowienie.3
Mając na uwadze to, jakie sprawy najczęściej są przedmiotem postanowień Prezesa URE, można stwierdzić, iż sąd rozpoznający zażalenie w większości spraw będzie zobowiązany do wydania postanowienia. Należy jednak pamiętać, że w pewnych wyjątkowych wypadkach sąd winien rozstrzygnąć o zażaleniu wyrokiem.
1 Uchwała SN z dnia 8 marca 2006 r., III SZP 1/06, LEX nr 171728.
2 Uchwała SN z dnia 12 stycznia 2006 r., III SZP 5/05, LEX 165514.
3 Postanowienie SN z dnia 21 września 2006 r., II PZ 33/06, LEX nr 309407.
