Kwestię odpowiedzialności inwestora oraz generalnego wykonawcy w umowach o roboty budowlane
reguluje art. 647 [1] § 1 k.c., gdzie wskazuje się, że „Inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą
(generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych
przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez
wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu
trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy
sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę”. Z powyższego przepisu wynika, że
podwykonawca może domagać się zapłaty wynagrodzenia zarówno od inwestora jak i generalnego
wykonawcy. Przepisy kodeksu cywilnego wskazują więc wprost w których sytuacjach odpowiedzialność
inwestora ma charakter odpowiedzialności solidarnej, a kiedy Inwestor może się od tej
odpowiedzialności uwolnić.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że solidarna odpowiedzialność inwestora względem
podwykonawcy została przewidziana w sytuacji gdy:
- przedmiot robót wykonywanych przez podwykonawcę został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, a inwestor nie złożył sprzeciwu w przewidzianym do tego terminie (art. 6471 § 1 KC);
- inwestor i wykonawca określili w umowie szczegółowy przedmiot robót budowlanych przez oznaczonego podwykonawcę.
Zgoda inwestora na przystąpienia przez podwykonawcę do realizacji określonych robót budowlanych
może być wyrażona w dwojaki sposób tj.:
- bierny, który polega na tym, że w terminie 30 dni od doręczenia inwestorowi przedmiotu robót budowlanych przez wykonawcę lub podwykonawcę nie zgłosi on sprzeciwu wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę – tzw. milczące wyrażenie zgody;
- czynny (pisemne oświadczenie woli). Taki sposób wyrażenia zgody nie jest objęty procedurą, o jakiej mowa w art. 647[1]§ 2 zd. 2 KC i może nastąpić przez każde zachowanie, dostatecznie oddające wolę inwestora (art. 60 KC). „Czynna” zgoda inwestora, wyrażona również konkludentnie, na zawarcie umowy z podwykonawcą, będzie mogła być uznana za skuteczną tylko wówczas, jeżeli ma on wiedzę o istotnych elementach tej umowy, tzn. o przedmiocie prac, jakie ma wykonać podwykonawca oraz o przysługującym mu wynagrodzeniu. Te elementy kreują bowiem zakres jego solidarnej odpowiedzialności1.
W tym miejscu należy podkreślić, że odpowiedzialność solidarna Inwestora powstaje po zgłoszeniu
podwykonawcy, co w praktyce oznacza, że roboty rozpoczęta przez podwykonawcę, przed
zgłoszeniem, nie będą objęte ochroną prawną, przewidzianą w przepisie artykułu 647 [1] § 1 k.c2.
Nadto należy również pamiętać, że przystąpienie przez podwykonawcę do wykonywania robót
budowlanych po dokonaniu zgłoszenia, a przed upływem 30-dniowego terminu na złożenie przez
inwestora sprzeciwu, nie ma wpływu na skuteczność zgłoszenia, jednakże podwykonawca powinien
liczyć się w takiej sytuacji ze skutkami złożenia sprzeciwu na podstawie art. 647[1] § 1 k.c3.
Odpowiedzialność solidarna Inwestora może zostać wyłączona, jeżeli w ciągu trzydziestu dni od dnia
doręczenia mu zgłoszenia złoży podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania robót
przez podwykonawcę. Niniejszy sprzeciw musi zostać zgłoszony w formie pisemnej zarówno
generalnemu wykonawcy jak i podwykonawcy, a co najważniejsze nie musi zostać w żaden sposób
uzasadniony. Co prawda w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2014 r. sygn. akt: IV CSK
733/13 wskazano, że „zastrzeżenia inwestora do umowy pomiędzy wykonawcą budowy a
podwykonawcą muszą dotyczyć istotnych kwestii umownych”, jednakże z uwagi na brak określenia w
systemie prawnym wymogów dotyczących treści sprzeciwu, pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w
powyższym wyroku w wymiarze praktycznym, może okazać się dyskusyjny – strony mogą mieć
bowiem rozbieżne przekonania co do uznania kwestionowanych postanowień umowy z podwykonawcą
za istotne, a umówione w kontrakcie terminy realizacji inwestycji nie pozwolą na sądowe
rozstrzygnięcie sporu. Tym niemniej, z uwagi na brak przesłanek ustawowych, prawo do wyrażenia
sprzeciwu należy uznać za autonomiczne uprawnienie inwestora4.
Jeżeli Inwestor nie wyłączy swojej odpowiedzialności solidarnej, powstaje pytanie, do jakiej kwoty
ponosi on odpowiedzialność, skoro jego odpowiedzialność ma charakter gwarancyjny – co oznacza, że
wymagane jest stwierdzenie odpowiedzialności wykonawcy robót wobec podwykonawcy. Zgodnie z
treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2014 r. sygn. akt: III CSK 245/13 „odpowiedzialność
inwestora wobec podwykonawcy robót budowlanych na podstawie art. 647[1] § 5 KC wymaga w
pierwszej kolejności stwierdzenia odpowiedzialności wykonawcy robót wobec podwykonawcy, skoro
odpowiedzialność inwestora ma charakter gwarancyjny. Istnienie nadal nierozstrzygniętego sporu
między wykonawcą a podwykonawcą robót budowlanych, dotyczącego istnienia wierzytelności
podwykonawcy przeciwko wykonawcy, przemawiało przeciwko możliwości orzekania o roszczeniu
podwykonawcy wobec inwestora. Nie można bowiem dopuścić możliwości rozstrzygania o istnieniu
wierzytelności podwykonawcy wobec wykonawcy w jednym postępowaniu dwukrotnie; najpierw
„przesłankowo" w stosunku do inwestora, a następnie po raz kolejny w stosunku do wykonawcy robót.
Konieczność rozstrzygnięcia o istnieniu wierzytelności podwykonawcy wobec wykonawcy, jako
przesłanki odpowiedzialności inwestora w przypadku toczącego się sporu w tym zakresie między wykonawcą i podwykonawcą, przemawiała w takim przypadku za zawieszeniem postępowania
obejmującego spór podwykonawcy i inwestora na podstawie art. 177 § 1 KPC5.
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego inwestor odpowiada za zapłatę podwykonawcy
wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą. Powyższa
odpowiedzialność nie obejmuje innych składników poza wynagrodzeniem, np. roszczeń z tytułu kar
umownych czy też odsetek. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 12 lutego 2014 r. wprost
wskazał, że „Odpowiedzialność inwestora oparta na art. 647[1] § 5 KC jest ograniczona do
wynagrodzenia, a więc tylko do należności głównej i inwestor nie ma obowiązku zapłaty odsetek za
opóźnienie generalnego wykonawcy w zapłacie należności podwykonawcy. Inaczej jest jednak w
sytuacji, gdy dochodzone roszczenie odsetkowe nie w związku z bezczynnością generalnego
wykonawcy i jego opóźnieniem w zapłacie wynagrodzenia podwykonawcy, ale w związku z
bezczynnością inwestora6.
Opisana regulacja ma na celu ochronę interesów inwestora wprowadzając górną granicę jego
odpowiedzialności, która stanowi wysokość wynagrodzenia, jakie na podstawie umowy
o roboty budowlane zawartej przez inwestora i wykonawcę przysługuje wykonawcy za roboty objęte
zgłoszeniem (§ 1) lub określone w umowie z inwestorem (§ 2).
Podsumowując, wskazać należy, że solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy na gruncie
kodeksu cywilnego daje możliwość podwykonawcy uzyskania należnego mu wynagrodzenia za
wykonane roboty budowlane od inwestora w sytuacji, gdy generalny wykonawca odmówił lub z
jakichkolwiek powodów zwleka z dokonaniem zapłaty. Aby jednak powyższa odpowiedzialność
powstała, muszą zostać spełnione określone przesłanki tj. między innymi musi zostać zachowana
procedura zgłoszenia podwykonawcy oraz brak złożenia przez inwestora sprzeciwu co do treści umowy
zawartej pomiędzy wykonawcą i podwykonawcą.
1 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 5 września 2013 r. I ACa 567/13
2 Kodeks cywilny. Komentarz red. prof. dr hab. Edward Gniewek, prof. dr hab. Piotr Machnikowski, Legalis.pl
3 Kodeks cywilny. Komentarz red. prof. dr hab. Konrad Osajda, dr Witold BorysiakRok:2021, Legalis.pl
4 Kodeks cywilny. Tom III. Komentarz. Art. 627–1088 Fragment pozycji :Kodeks cywilny. Tom I–III. Komentarz
red. prof. dr hab. Maciej GutowskiRok:2022, Legalis.pl.
5 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2014 r. sygn. akt: III CSK 245/13
6 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie – I Wydział Cywilny z dnia 12 lutego 2014 r.I ACa 723/13
