Przepisy dyrektywy RED II „czekają” na implementację
Instytucję wirtualnego prosumenta wprowadza dyrektywa RED II (tj. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych1 zgodnie z którą:
działający grupowo prosumenci energii odnawialnej to grupa co najmniej dwóch działających wspólnie prosumentów energii odnawialnej, zlokalizowanych w tym samym budynku lub budynku wielomieszkaniowym2,
gdzie prosument energii odnawialnej zdefiniowany jest jako odbiorca końcowy działający w ramach swoich obiektów o określonych granicach lub, jeśli jest to dozwolone przez państwo członkowskie, w ramach innych obiektów, który wytwarza odnawialną energię elektryczną na własne potrzeby oraz który może magazynować lub sprzedawać samodzielnie wytworzoną energię elektryczną, pod warunkiem że w przypadku prosumenta energii odnawialnej, niebędącego gospodarstwem domowym, działania te nie stanowią jego podstawowej działalności handlowej lub zawodowej3.
Regulacje wprowadzające instytucję wirtualnego prosumenta mają na celu dalszy rozwój wytwarzania energii z OZE w systemie prosumenckim i skierowane są głównie do tych podmiotów, które nie dysponują dostateczną powierzchnią służącą budowie swojego (niezależnego) źródła (instalacji) wytwarzającego energię z OZE. Czytając dyrektywę RED II można wręcz stwierdzić, że w ramach wirtualnego prosumenta wytwarzanie energii z OZE nastąpi w szczególności w budynkach wielorodzinnych (m. in. przez spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe), czy też w biurowcach i osiedlach, a podstawowym założeniem działającego systemu jest wspólna eksploatacją instalacji OZE przez prosumentów.
Przepisy dyrektywy RED II – zgodnie z jej art. 36 – mają być wprowadzone do krajowych regulacji prawnych do dnia 30 czerwca 2021 r., co pozwala stwierdzić, że „zbliża się” kolejna i ważna nowelizacja ustawy o OZE4, w której ustawodawca ureguluje zasady działania (funkcjonowania) wirtualnego prosumenta.
Standardy regulacyjne: prosument indywidualny a prosument grupowy
Podstawowym założeniem utworzonej na szczeblu unijnym koncepcji wirtualnego prosument jest „przeniesienie” wszystkich korzyści, jakie posiada indywidualny prosument, na wirtualnego prosumenta. Przekaz ustawodawcy unijnego w tym zakresie nie pozostawia żadnych wątpliwości:
„państwa członkowskie zapewniają, aby prosumenci energii odnawialnej zlokalizowani w tym samym budynku, w tym w budynku wielomieszkaniowym, mieli prawo podejmować wspólne działania […] i mogli dokonywać ustaleń w zakresie dzielenia się między sobą energią odnawialną produkowaną w ich siedzibie lub siedzibach, bez uszczerbku dla opłat sieciowych i innych odpowiednich opłat i podatków mających zastosowanie do każdego prosumenta energii odnawialnej a działającymi grupowo prosumentami energii odnawialnej. Wszelkie takie zróżnicowanie musi być proporcjonalne i należycie uzasadnione”5.
Zatem intencją ustawodawcy unijnego jest przyznanie wirtualnym prosumentom takich samych praw jak prosumentom indywidualnym, przy czym – w szczególnie uzasadnionych przypadkach – państwa członkowskie będą mogły wprowadzić zróżnicowania pomiędzy indywidualnymi prosumentami a działającymi grupowo prosumentami, przy czym – jak wynika z dyrektywy RED II – zróżnicowanie musi być proporcjonalne i należycie uzasadnione.
Jaka będzie polska droga dla prosumenta wirtualnego?
Liczne nowelizacje przepisów prawa – przyjęte na przestrzeni ostatnich kilku miesięcy – są dowodem na to, że polskie prawo sprzyja i zachęca do rozwoju energii z OZE poprzez energetykę prosumencką, w tym głównie za pośrednictwem energetyki fotowoltaicznej. Więcej na ten temat w artykule “Rozwój fotowoltaiki w Polsce – co “nowego” w prawie budowlanym?”. Ze względu na unijny nakaz zrównania praw wirtualnego prosumenta z prawami prosumenta indywidualnego można już teraz przyjąć, że korzystny pakiet rozwiązań prawnych przyznanych prosumentom indywidualnym będzie w takim samym stopniu odnosił się do wirtualnego prosumenta (łącznie z benefitami w zakresie dotacji na instalacje fotowoltaiczne dedykowane wirtualnym prosumentom). Co jest ważne dla wirtualnego prosumenta w warunkach polskich?
-
- biorąc pod uwagę podstawowy cel działania wirtualnego prosumenta, jakim jest wytwarzanie energii z OZE, a następnie współdzielenie tej energii przez „indywidualnych prosumentów”, podmiotami uprawnionymi do „wstąpienia” w obszar wirtualnego prosumenta będą wyłącznie podmioty, które spełniają definicję prosumenta (indywidualnego) i, co za tym idzie, działają w systemie opustów, który – zgodnie z art. 4 ustawy OZE – dedykowany jest właśnie prosumentom indywidualnym. Współczynnik rozliczeń w systemie opustów (który obecnie w odniesieniu do prosumentów indywidualnych kształtuje się odpowiednio na poziomie 0,7 lub 0,8) będzie albo zachowany, albo zmieniony (zmiana, polegająca być może nawet na ustaleniu opustu w stosunku 1:1, musiałaby dotyczyć wszystkich prosumentów, tj. i prosumentów indywidualnych, i wirtualnych prosumentów);
-
- kwestią wymagającą fundamentalnego rozstrzygnięcia będzie jednak podjęcie decyzji o dokonywaniu rozliczeń w ramach umowy kompleksowej, czy też umów „rozdzielnych” oraz zadedykowanie maksymalnej mocy instalacji służącej wytwarzaniu energii z OZE przez wirtualnego prosumenta (pozostaje do rozstrzygnięcia przez ustawodawcę kwestia sprzężenia produkcji prosumenckiej z mikroinstalacją lub „wyjście” poza mikroinstalacje i – na zasadzie wyjątku uzasadnionego i dopuszczanego przez prawo unijne – zadedykowanie produkcji energii z OZE przez wirtualnego prosumenta w instalacji o mocy przekraczającej moc mikroinstalacji (np. do mocy dedykowanej dla małych instalacji);
-
- kwestie opłat i zasad przyłączenia: biorąc pod uwagę wymóg prawa unijnego w zakresie spójności praw wirtualnego prosumenta z prawami prosumenta indywidualnego przyłączenie wirtualnego prosumenta do sieci powinno odbywać się zgodnie z art. 7 ustawy – Prawo energetyczne6, w tym – aby mówić o skutecznej implementacji prawa unijnego – w przypadku „podwyższenia” mocy zainstalowanej instalacji poza moc mikroinstalacji w odniesieniu do wirtualnego prosumenta, takie instalacje OZE powinny być zwolnione z opłaty, o której stanowi obecnie art. 7 ust. 8 pkt 3b ustawy – Prawo energetyczne;
- podstawą działania wirtualnego prosumenta powinno być, analogicznie jak ma to miejsce w ramach działających w Polsce klastrów energii, wspólne porozumienie, a więc umowa zawarta przez prosumentów (tj. umowa międzyprosumencka). Wydaje się jednak, że inaczej niż miało to miejsce w obszarze regulacji dla klastów energii, korzystniej dla sektora OZE będzie jeżeli ustawodawca ureguluje (w dostatecznym zakresie) treść umowy zawieranej przez prosumentów. W ten sposób, w momencie przyjęcia odpowiednich przepisów odnoszących się do instytucji wirtualnego prosumenta, będziemy mieć dostępny mechanizm zachęcający do wspólnego, prosumenckiego działania i tym samym unikniemy, jak to miało miejsce w przypadku klastrów energii, „poszukiwania” odpowiednich standardów dla treści porozumień klastrowych.
1 Dz. U. UE L 328/82.
2 Art. 2 pkt 15 dyrektywy RED II.
3 Art. 2 pkt 14 dyrektywy RED II.
4 Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 261 ze zm.
5 Art. 21 ust. 4 dyrektywy RED II.
6 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 755 ze zm.
