Spór o własność drewna może pojawić się w ramach realizacji inwestycji infrastrukturalnych – w szczególności podczas przygotowania terenu pod budowę dróg, gdzie konieczna jest wycinka drzew na działkach budowlanych lub zalesionych. Przykład tego rodzaju inwestycji, a więc również przepisy dotyczące dróg publicznych, mogą posłużyć jako punkt odniesienia przy analizie, czy – i w jakim zakresie – zasadne jest regulowanie własności drewna po wycince w dokumentacji kontraktowej.

Wycinka drzew w lasach państwowych – komu przysługuje drewno?

Nie budzi wątpliwości, że w przypadku gdy wycinka drzew odbywa się w lasach państwowych, pozyskane w ten sposób drewno staje się nieodpłatnie własnością Lasów Państwowych. Potwierdza to art. 20b ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Przepis ten wprost wskazuje, że wycinka drzew w Lasach Państwowych skutkuje przejęciem drewna przez Skarb Państwa – niezależnie od tego, kto faktycznie realizuje roboty budowlane.

W przypadku pozyskania drewna z działek innych niż objęte zarządem Lasów Państwowych – np. z prywatnych gruntów przejętych pod inwestycję drogową – ustawa nie zawiera jednoznacznej odpowiedzi, kto staje się właścicielem drewna. W takiej sytuacji zastosowanie znajduje zasada superficies solo cedit, zgodnie z którą to, co z gruntem jest trwale związane, przypada właścicielowi gruntu.

Zasadne jest zatem przyjęcie, że drewno pozyskane z wycinki drzew na działce budowlanej, która została objęta decyzją ZRID i przeszła na własność Skarbu Państwa, staje się własnością Zamawiającego. Dotyczy to również przypadków, w których przed wydaniem ZRID grunty były działkami prywatnymi – w tym działkami leśnymi.

Czy warto regulować własność drewna w kontraktach?

W sytuacji, gdy dokumentacja przetargowa i kontraktowa nie zawiera jednoznacznych zapisów, Zamawiający – jako właściciel gruntu – automatycznie staje się właścicielem drewna pochodzącego z wycinki. Może jednak zdarzyć się, że Wykonawca wyrazi zainteresowanie przejęciem tego surowca – np. ze względu na jego potencjalną wartość handlową.

Brak odpowiedniego uregulowania tej kwestii w umowie może prowadzić do sporów i ryzyk prawnych. Przykładowo, Zamawiający nie ma prawa przekazać drewna Wykonawcy, jeżeli nie zostało to przewidziane w dokumentacji przetargowej, nawet jeśli Wykonawca twierdzi, że wartość drewna została przez niego uwzględniona w Zaakceptowanej Kwocie Kontraktowej.

Zaniechanie formalnego przekazania może skutkować nieważnością postanowień umowy (por. wyrok Sądu Okręgowego w Zielonej Górze, sygn. I C 371/10). Dodatkowo, w skrajnym przypadku, może zostać sformułowany zarzut niegospodarnego działania przez Zamawiającego (zob. raport NIK nr ewid. 8/2013/P12138/LKA).

Jak przygotować dokumentację przetargową?

Jeżeli Zamawiający zamierza przekazać drewno z wycinki drzew na działce budowlanej Wykonawcy, powinien odpowiednio wcześnie uregulować tę kwestię w dokumentacji postępowania – np. w Programie Funkcjonalno-Użytkowym. Tylko wtedy możliwe jest prawidłowe uwzględnienie wartości drewna w cenie ofertowej.

Wówczas Wykonawca będzie zobowiązany do ujęcia tego składnika w Zaakceptowanej Kwocie Kontraktowej, co umożliwi Zamawiającemu uniknięcie zarzutów oraz zapewni transparentność postępowania.

Podsumowanie – pozwolenie na wycinkę drzew a dokumenty

Choć w wielu przypadkach obowiązek uzyskania pozwolenia na wycinkę drzew na działce budowlanej ciąży na inwestorze, to równie istotna jest kwestia uregulowania prawa własności do pozyskanego surowca. W interesie Zamawiającego leży, aby kwestie własności drewna, jak również piasku, żwiru czy innych kopalin pozyskiwanych w ramach robót budowlanych, zostały jasno opisane w dokumentach kontraktowych.

To właśnie przejrzystość w tym zakresie pozwala uniknąć nie tylko sporów z Wykonawcą, ale również zarzutów ze strony organów kontrolnych. Wniosek? Warto regulować, zanim spór trafi do sądu lub… raportu NIK.we eliminują ryzyko zarzutów o niegospodarność, a jednocześnie pozwalają Wykonawcy na prawidłowe oszacowanie kosztów.