Projekt ustawy o zapobieganiu nadużyciom w inwestycjach drogowych

Szerokim echem w branży budowlanej odbił się zaproponowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt ustawy o zapobieganiu nadużyciom w inwestycjach drogowych. Eksperci wprost wskazują, iż projekt ten ma na celu ochronę interesu Skarbu Państwa przed podwójnymi płatnościami.

Ustawa o zapobieganiu nadużyciom w inwestycjach drogowych nie jest zbyt obszerna, składa się z 58 artykułów pogrupowanych w 9 rozdziałach. Proponowany

akt prawny ma znaleźć zastosowanie do inwestycji drogowych o wartości powyżej 1 mln zł, w której inwestorem jest podmiot powołany w celu zarządzania drogami krajowymi oraz autostradami i drogami ekspresowymi (art. 2).

Powyższe sformułowanie użyte w art. 2 wydaje się niefortunne, bowiem zgodnie z zapowiedzią ustawa ma dotyczyć inwestycji realizowanych przez GDDKiA, co potwierdza w dalszej części regulacji projektodawca, dookreślając, iż przez inwestora rozumieć należy Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad (art. 3)

Zatem, już w art. 2 należałoby wprost wskazać, iż akt prawny ma znaleźć zastosowanie do inwestycji drogowych o wartości powyżej 1 mln zł, w której inwestorem jest GDDKiA.

Ustawa kreuje nam obligatoryjne stanowisko jakim jest Inspektor inwestycji drogowej, którym jest Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego, wykonujący w odniesieniu do inwestycji drogowej znacznej wartości uprawnienia inspektora nadzoru inwestorskiego. Natomiast organem pierwszej instancji w tym przypadku ustanowiono Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego (art. 4 ust. 2). Jak wskazano we wcześniejszym wpisie [Zmiany, zmiany, zmiany – czyli odpowiedź Ministerstwa Sprawiedliwości na nadużycia koncernów przy budowie dróg.] zmiana polegać ma na wprowadzeniu: obligatoryjnego rachunku powierniczego; zaświadczenia o zgodności robót z umową; Komisji Inwestycji Drogowych oraz kar umownych za nadużycia przy realizacji strategicznych inwestycji drogowych. Analiza projektu pozwala na odniesienie się do poszczególnych postulatów.

OBLIGATORYJNY RACHUNEK POWIERNICZY

Zgodnie z ustawą przez obligatoryjny rachunek powierniczy rozumieć należy rachunek bankowy służący gromadzeniu przez inwestora środków pieniężnych wpłacanych na cele określone w umowie o wykonywanie inwestycji drogowej znacznej wartości. Rozwiązaniu temu poświęcono całościowo Rozdział 6 omawianego projektu. Zgodnie z nim, inwestor i generalny wykonawca lub inwestor i wykonawca zawierają z bankiem umowę. Umowa jaka zostanie zawarta z bankiem może zostać wypowiedziana wyłącznie przez bank z ważnych powodów. Sam ustawodawca nie precyzuje co należy rozumieć przez sformułowanie „ważny powód”. Mechanizm związany z prowadzeniem rachunku powierniczego polega na przelewaniu na niego środków przez inwestora zgodnie z harmonogramem, który określono w umowie o roboty budowlane. W przypadku wypowiedzenia przez bank prowadzenia rachunku powierniczego nałożono na inwestora i generalnego wykonawcę lub inwestora i wykonawcę obowiązek niezwłocznego założenia nowego rachunku powierniczego w innym banku. Wskazane powyżej podmioty muszą dokonać tej czynności nie później niż w ciągu 60 dni od dnia wypowiedzenia umowy przez bank. Ustawodawca zabezpieczył interes GDDKiA, bowiem w przypadku, w którym strony nie złożą dyspozycji przelewu środków na nowy rachunek powierniczy w terminie 60 dni od dnia wypowiedzenia umowy, środki te zostaną zwrócone inwestorowi. Tożsama sytuacja ma miejsce w przypadku odstąpienia od umowy o wykonanie inwestycji drogowej znacznej wartości przez jedną ze stron. W takim przypadku bank wypłaci inwestorowi przypadające środki po otrzymaniu oświadczenia o odstąpieniu od umowy, jak i oświadczeń generalnego wykonawcy, podwykonawcy i dalszego podwykonawcy, w których potwierdzają, że ich roszczenia o wynagrodzenie za dotychczas wykonane roboty zostały w całości zaspokojone. W przypadku niemożliwości przedłożenia oświadczeń, środki zostaną wypłacone po uregulowaniu roszczeń stron przez GDDKiA.

Koszty związane z prowadzeniem rachunku powierniczego mają zostać podzielone pomiędzy GDDKiA a generalnego wykonawcę lub wykonawcę. Kolejne artykuły Rozdziału VI, tj. art. 41 – art. 48, są niespójne. Jako przykład służyć może art. 45, który wskazuje, iż

W przypadku rozwiązania umowy o wykonanie inwestycji z przyczyn niż określone w art. 42, strony umowy o drogowy rachunek powierniczy przedstawiają zgodne oświadczenia o sposobie podziału środków pieniężnych zgromadzonych przez inwestora na drogowym rachunku powierniczym.

Podkreślenia wymaga, iż art. 42 nie odnosi się do przyczyn rozwiązania umowy. Dotyczy on przesłanek jakie należy spełnić, aby warunki umowy o wykonanie inwestycji budowlanej zostały wypełnione. Wobec tego niezrozumiałym jest zapis poczyniony w art. 45, który zawiera również oczywistą omyłkę pisarską.

Ponadto, w poszczególnych artykułach odmiennie używa się określenia stron procedury inwestycyjnej. W celu zapobiegnięcia rozbieżnościom interpretacyjnym, projektodawca winien używać sformułowania „uczestnicy procesu inwestycyjnego”, „inwestor” lub dodać do wykazu z art. 3 dodatkowe określenia np. „posiadacze rachunku” itd.

ZAŚWIADCZENIE O ZGODNOŚCI ROBÓT Z UMOWĄ

To inspektor inwestycji drogowej ma wydawać uczestnikom procesu inwestycyjnego zaświadczenia drogowe. Dokument ten ma potwierdzać (art. 5 ust. 2):

1. zgodność zakresu wykonywanych robót z zakresem ustalonym w harmonogramie rzeczowo finansowym;

2. zgodność jakości wykonania robót z wymogami wynikającymi z umowy o roboty budowlane, przepisów prawa i zasad wiedzy technicznej;

3. wartość faktycznie wykonanych robót zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym, według kosztorysu lub procentowego zaawansowania robót.

Zasady wydania zaświadczenia drogowego są jasne, aczkolwiek ustawodawca przewidział możliwość wydania w „uzasadnionym przypadku” zaświadczenia drogowego w trakcie etapu realizacji umowy, nie dookreślając co rozumieć należy przez powyższe sformułowanie.

Istotnym zapisem jest możliwość zaopatrzenia zaświadczenia drogowego przez Inspektora inwestycji drogowej we wzmiankę o jego wykonalności, dzięki czemu ma ono moc prawną dokumentu urzędowego i stanowi podstawę do wypłaty wynagrodzenia za wykonanie umowy bądź jej części z drogowego rachunku powierniczego.

KOMISJA INWESTYCJI DROGOWYCH

W sposób kompleksowy uregulowano kwestię związaną z utworzeniem nowej komisji, tj. Komisji Inwestycji Drogowych. W projekcie opisano sposób powołania członków Komisji, którzy muszą przystąpić do postępowania kwalifikacyjnego składającego się z dwóch etapów. Będzie to postępowanie sformalizowane, a w składzie 11 członków powoływanych i odwoływanych przez Prezesa Rady Ministrów znajdzie się miejsce dla 3 osób, które posiadają wykształcenie prawnicze oraz doświadczenie, o którym mowa w art. 11 ust. 1 pkt 1). Postępowanie przed Komisją jest sformalizowane, strony są zobligowane do wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Komisja uzyskała możliwość dopuszczania dowodów niewskazanych przez stronę. Dodatkowo przewidziano odmowę przeprowadzenia przez Komisję wnioskowanych dowodów w przypadku, w którym fakty będące ich przedmiotem zostały już stwierdzone innymi dowodami lub gdy zostały powołane jedynie dla zwłoki. Projektodawca przewidział związanie sądów orzekających w postępowaniach cywilnych i administracyjnych, a także organów administracji publicznej prawomocnymi orzeczeniami Komisji.

KARY UMOWNE

Określono je w Rozdziale 7 – art. 49 – art. 51.  Ustawa zaostrza kwestie regulowania wysokości kar umownych. Zmiana dla generalnego wykonawcy lub wykonawcy polega na tym, iż przed przystąpieniem do realizacji inwestycji musiałby on przedłożyć inwestorowi taryfikator kar umownych, który po zaakceptowaniu stanowić ma integralną część umów jakie mają być zawarte z podwykonawcami. Podwykonawca ma być informowany o naliczaniu kar umownych oraz o terminach, od których nastąpić ma ich naliczanie. Na wniosek uczestnika procesu inwestycyjnego, inspektor inwestycji drogowej potwierdzać będzie spełnienie określonych w taryfikatorze przesłanek do naliczenia kar umownych. To zaświadczenie wystawiane przez inspektora będzie stanowiło wyłączną podstawę do potrącenia kar umownych. Zatem, dzięki takim zapisom GDDKiA będzie miało wpływ na kształtowanie umów pomiędzy generalnym wykonawcą lub wykonawcą, a podwykonawcami.