W biznesie jest trochę tak, jak w wyścigach Formuły 1: żeby osiągnąć ponadprzeciętny rezultat wystawiamy się na jazdę na granicy ryzyka. Tylko Ci odnoszą sukces, którzy potrafią szybko i właściwie zareagować w niepewnej sytuacji. Jak mawiał znany kierowca wyścigowy Mario Andretti: „Jeśli Ci się wydaje, że wszystko masz pod kontrolą, to znaczy, że nie posuwasz się wystarczająco szybko.”
Co w takim razie zrobić, żeby nie stanąć w miejscu i nie zapaść się pod ciężarem trudności i niebezpieczeństw życia gospodarczego? Po pierwsze, zidentyfikować możliwe do wystąpienia ryzyka. A po drugie, zdobyć wiedzę, jak sobie z nimi radzić, w przypadku, kiedy faktycznie wystąpią. Bo ryzyko ma to do siebie, że może wystąpić, ale nie musi. Jeżeli biznes chcemy oprzeć na solidnych podstawach, to warto nauczyć się zarządzania ryzykiem. Zresztą, obecne czasy pokazują, że wszystkiego nie da się przewidzieć, ale przed częścią niekorzystnych okoliczności można się jednak zabezpieczyć.
Zidentyfikuj ryzyko
Rodzaj ryzyka można określić przy wykorzystaniu dwóch podstawowych cech:
- Częstotliwość występowania – im częściej występuje, tym większe prawdopodobieństwo, że będzie wymagało więcej zaangażowania, środków, czasu i uwagi niż to, które występuje sporadycznie.
- Istotność – im poważniejsze, tym większy będzie miało ono wpływ na funkcjonowanie firmy czy realizację projektu bądź inwestycji.
Przypisanie ryzyk do poszczególnych kategorii pozwala na uporządkowanie ich według kryterium ważności i wskazanie, którymi powinniśmy się zająć w pierwszej kolejności.
Wybierz sposób kontroli ryzyka
Dzięki zidentyfikowaniu rodzaju ryzyka możemy teraz przejść do etapu wyboru odpowiedniej metody jego kontroli. W praktyce, nie ma idealnego rozwiązania, a wybór jest kompromisem pomiędzy dostępnością środków a efektywnością ich wykorzystania. Ma on przede wszystkim zapewnić realizację celu biznesowego nie generując przy tym nakładów środków finansowych, czasu i pracy w wymiarze, który przekraczałby korzyści z prowadzonego biznesu, projektu czy inwestycji.
Paleta możliwych sposobów kontroli ryzyka zawiera kilka możliwości:
- Unikanie ryzyka – kiedy ryzyko jest zbyt duże i niebezpieczeństwo jego wystąpienia stanowi poważne zagrożenie dla funkcjonowania firmy lub realizacji projektu.
- Akceptacja ryzyka – kiedy decydujemy się na dopuszczenie możliwości jego wystąpienia z pełną świadomością. Bardzo często z taką sytuacją mamy do czynienia, kiedy możliwość uzyskania korzyści lub zysku jest znacząca i taka perspektywa powoduje większą chęć podjęcia działań ryzykownych.
- Zapobieganie ryzyku – stworzenie odpowiednich procedur i wdrożenie działań, które mają zmniejszyć wystąpienie ryzyka.
- Łagodzenia ryzyka – polega na zmniejszeniu negatywnych skutków wystąpienia niekorzystnych sytuacji. Nie eliminuje samego ryzyka, dopuszcza jego wystąpienie, ale jednocześnie wprowadza procedury, które mają za zadanie ograniczyć nieprzyjazne konsekwencje.
- Transfer ryzyka – kiedy dzięki umowom czy polisom ubezpieczeniowym, w razie wystąpienia niekorzystnego zdarzenia, inny podmiot bierze odpowiedzialność za skutki ryzyka.
Chociaż powyższe możliwości wydają się intuicyjnie bardzo zrozumiałe, to jednak ich dobór do konkretnych ryzyk, a potem efektywne zastosowanie jest w praktyce gospodarczej bardzo dużym wyzwaniem.
Zastanów się nad kosztem ryzyka
Koszt ryzyka, w ten czy w inny sposób, będzie ponoszony zawsze przez przedsiębiorcę. Jednak to, w jaki sposób przedsiębiorca “sfinansuje” konkretne ryzyko jest już elementem decyzji i procesu zarządzania ryzykiem.
Można wykupić polisę ubezpieczeniową na wypadek określonych niepożądanych zdarzeń, można przenieść ryzyko na wykonawcę inwestycji, można zwiększyć zaangażowane zasoby własne, aby wyeliminować lub ograniczyć ryzyko. Możliwości jest wiele, jednak każda generuje określony koszt – zwiększone wynagrodzenie wykonawcy, koszt polisy, konieczność ponoszenia zwiększonych wydatków własnych. Istotne jest, by określić, jaka jest cena ryzyka i czy jej poniesienie nie wpłynie destrukcyjnie na firmę, jej działania na rynku, bądź realizowane inwestycje.
Zarządzaj ryzykiem
Poprzednie etapy pomogły ustalić z jakim ryzykiem mamy do czynienia, co w związku z tym należy zrobić i jak sfinansować działania redukujące ryzyka. Teraz przychodzi czas na przygotowanie konkretnego planu i wdrożenie procedury na wypadek jego wystąpienia.
W tym kroku warto już mieć swoisty poradnik postępowania z ryzykami. Poradnik, który będzie określał co, kto, kiedy, w jaki sposób i w jakim czasie należy zrobić w sytuacji wystąpienia ryzyka.
Wszelkie osoby i środki potrzebne do zarządzania ryzykiem na tym etapie powinny zostać już odpowiednio przeszkolone i przygotowane. Firma jest przygotowana na wystąpienie niekorzystnych warunków i w razie, gdy się one pojawią, wszyscy wiedzą, jakie działania wdrożyć.
Monitoruj ryzyko
Otoczenie wokół firmy stale się zmienia. Opracowanie i przygotowanie planu zarządzania ryzykiem nie może być w związku z tym działaniem jednorazowym. Aby efektywnie zadziałało w przypadku trudności, procedury wymagają stałego nadzoru i korygowania.
Tak naprawdę, praca nad zarządzaniem ryzykiem jest procesem ciągłym i nigdy nie jest skończona. Pojawiają się nowe okoliczności, firma modyfikuje obszar działania, w realizacji projektu czy inwestycji pojawiają się zmiany, rzeczywistość gospodarcza się zmienia – te wszystkie czynniki oddziaływają na przyjęte metody zarządzania ryzykiem i powodują konieczność ciągłego stosowania wskazanych powyżej kroków.
Nasuwa się więc obraz ryzyka jako pewnego rodzaju balansowanie pomiędzy korzyściami z prowadzenia biznesu bądź projektu, a kosztami, jakie trzeba ponieść, aby faktycznie, relatywnie bezpiecznie, móc taki biznes lub projekt prowadzić. A ryzyko jest tym, które właściwie zarządzane, pozwoli na zachowanie odpowiednich zależności pomiędzy korzyściami, a kosztami z tego wynikającymi.
