Czy zamawiający ma prawo uzależniać dokonanie odbioru końcowego przedmiotu umowy od usunięcia przez wykonawcę wszelkich, nawet najdrobniejszych wad? W jednej ze spraw rozpoznawanych niedawno przez KIO1 zamawiający we wzorze umowy przewidział, że może odmówić odbioru robót budowlanych do czasu usunięcia przez wykonawcę wad, jeżeli w toku czynności odbiorowych zostaną stwierdzone takie wady, które nadają się do usunięcia.
Jeden z wykonawców zaskarżył powyższe postanowienie wzoru umowy do KIO. Argumentował, że przewidziany przez zamawiającego wymóg usunięcia wszelkich wad, bez względu na to czy mają one charakter istotny czy nieistotny przed odbiorem końcowym jest nieuzasadniony. Jego zdaniem wykonanie robót budowlanych z drobnymi usterkami lub wadami nieistotnymi nie stanowi o niewykonaniu zobowiązania umownego wykonawcy. Ponadto uzależnienie odbioru końcowego od usunięcia wszystkich wad przedmiotu umowy, nawet drobnych, nieistotnych i nieuniemożliwiających jego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem nie mieści się w zakresie swobody kontraktowania.
Swoboda kontraktowa
Warto wskazać, że ustalenie przez zamawiającego warunków umowy nie ma charakteru absolutnego, gdyż zamawiający nie może nadużywać swojego prawa podmiotowego. Granice dopuszczalnych działań zamawiającego wynikają z treści art. 3531 KC, który stanowi, iż: Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W konsekwencji dla uznania nieproporcjonalnego rozkładu ryzyk kontraktowych konieczne jest wykazanie, że zaistniały stan rzeczy narusza konkretny przepis prawa, jest sprzeczny z naturą stosunku lub jego nasilenie przekracza dopuszczalny poziom wynikający z zasad współżycia społecznego. Okoliczność, że to zamawiający ustanawia wzór umowy nie oznacza zatem, że może jednostronnie narzucać nadmierne regulacje wykonawcom.
Drobne usterki – czy umożliwiają odmowę odbioru końcowego robót?
Izba rozpoznając sprawę uznała, że nadużyciem ze strony zamawiającego jest sformułowanie w treści projektu umowy postanowienia umożliwiającego zamawiającemu odmowę dokonania odbioru końcowego, w sytuacji stwierdzenia w toku tego odbioru jakiejkolwiek, nawet drobnej usterki czy też wady. Również w orzecznictwie sądów powszechnych wskazuje się, że wynikającego z art. 647 KC obowiązku inwestora odbioru robót nie można sprowadzać do sytuacji, w której odebranie ma dotyczyć wyłącznie obiektu całkowicie wolnego od wad. Założenie, że każde odstępstwo od takiego idealnego stanu dawałaby inwestorowi (zamawiającemu) prawo odmowy odebrania obiektu pozostawałoby w sprzeczności z naturą zobowiązania objętego umową o roboty budowlane i naruszałoby równowagę między stronami. Powyższe nie oznacza oczywiście, że zamawiający nie ma możliwości domagania się usunięcia wad przez wykonawcę.
W konsekwencji Izba nakazała zamawiającemu zmianę projektu umowy poprzez zmodyfikowanie postanowienia dotyczącego odbiorów, w taki sposób, że zamawiający ma prawo odmówić odbioru robót w sytuacji, gdy w toku czynności odbiorowych stwierdzi istotne wady/usterki przedmiotu umowy, z jednoczesnym zdefiniowaniem pojęcia istotności wady/usterki.
1 wyrok KIO z dnia 13 grudnia 2019 r., sygn. akt KIO 2416/19
