Zasada równego traktowania pracowników w zatrudnieniu jest jedną z naczelnych zasad prawa pracy, a naruszenie tej zasady jest wykroczeniem pracodawcy przeciwko prawom pracownika.
Art. 112 Kodeksu Pracy wskazuje, że pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków – dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Równe traktowanie w zatrudnieniu uszczegółowione jest zasadą niedyskryminowania pracowników w zatrudnieniu i zasadą równego traktowania pracowników w zakresie wynagradzania za pracę.
Przy tym warto wyjaśnić, że zasada równego traktowania pracowników nie wyklucza dyferencjacji praw i obowiązków pracowniczych. Przepis art. 112 Kodeksu Pracy zakłada bowiem wprost różnicowanie sytuacji pracowników ze względu na odmienności wynikające z ich cech osobistych i różnic w wykonywaniu pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dn. 05 października 2007 r., sygn. akt: II PK 14/07, OSNP 2008, Nr 21–22, poz. 311).
Zasada niedyskryminowania w zatrudnieniu
W myśl art. 183a § 2 Kodeksu Pracy – równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie pracowników w jakikolwiek sposób z określonej przyczyny. W szczególności oznacza to zakaz dyskryminowania pracowników ze względu na płeć, wiek, stan zdrowia, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, rodzaj umowy o pracę, czy wymiar czasu pracy.
Kodeks Pracy zapewnia równe traktowanie pracowników w przebiegu całego stosunku pracy, tj:
- w zakresie nawiązania stosunku pracy (dotyczy to również procesu rekrutacyjnego) oraz jego rozwiązania,
a także
- w czasie jego trwania (w tym w zakresie warunków zatrudnienia, awansowania, dostępu do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych).
Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku wyżej wymienionych przyczyn, którego skutkiem jest w szczególności:
- odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,
- niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,
- pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe.
Równe traktowanie pracowników w zakresie wynagradzania za pracę
Pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. W tym ostatnim przypadku, jeśli wykonywanie pracy przez pracowników wymaga od nich porównywalnych kwalifikacji zawodowych, umiejętności, doświadczenia, czy odpowiedzialności za powierzone zadania, to praca taka uznawana jest za pracę o jednakowej wartości. Jednakowe wynagrodzenie za pracę obejmuje wszystkie jego składniki (bez względu na ich nazwę i charakter), jak również inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie.
Istnieją jednak przypadki, w których różnicowanie sytuacji pracowników ma swoje uzasadnienie i nie jest uznawane jako naruszenie zasady równego traktowania. Co ciekawe, Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń uznał, że zróżnicowanie wynagrodzenia pracowników o różnym stażu pracy zatrudnionych na takich samych stanowiskach pracy nie narusza zasady równego traktowania tylko wtedy, gdy dłuższe doświadczenie zawodowe korzystniej wynagradzanych pracowników przekłada się na większą wydajność oraz lepszą jakość wykonywanej przez nich pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dn. 14 marca 2019 r., sygn. akt: II PK 310/17, OSNP 2019/12/140).
Odszkodowanie
Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. W 2022 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 3.010 zł. Natomiast od 01 stycznia 2023 r. najniższa pensja będzie wynosiła 3.490 zł, a od 1 lipca 2023 r. – 3.600 zł.
