Spółdzielnia energetyczna, obok klastrów energii, jest jedną z kooperatyw grupowych umożliwiającą rozwój energii z OZE w Polsce. Zgodnie z art. 2 pkt 33a ustawy OZE spółdzielnia energetyczna to:
„spółdzielnia w rozumieniu ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2018 r. poz. 1285 oraz z 2019 r. poz. 730, 1080 i 1100) lub ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników (Dz. U. poz. 2073), której przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, w instalacjach odnawialnego źródła energii i równoważenie zapotrzebowania energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej”.
Spółdzielnia energetyczna jest znana prawu polskiemu, jednak jeszcze niewykorzystana przez praktykę. Czy przepisy ustawy OZE są wystarczającą zachętą dla inwestorów do wytwarzania energii ze słońca w formie spółdzielni energetycznej? Zachęcam do zapoznania się z materiałem.
Przedmiot działalności spółdzielni energetycznej
Zgodnie z przepisami ustawy OZE, przedmiotem działalności spółdzielni energetycznej może być wytwarzanie energii elektrycznej lub ciepła, lub biogazu w instalacjach odnawialnego źródła energii stanowiących własność spółdzielni energetycznej lub jej członków. Spółdzielnia energetyczna może podjąć działalność po zamieszczeniu jej danych w wykazie spółdzielni energetycznych, który prowadzi Dyrektor Generalny Krajowego Ośrodka Wsparcia i Rolnictwa.
Uwarunkowania dla powstania spółdzielni energetycznej
A. Liczba członków spółdzielni energetycznej: maksymalnie 999 członków (zgodnie z art. 38e ust. 1 pkt 2 ustawy OZE: liczba jej członków jest mniejsza niż 1000);
B. Obszar działania: spółdzielnia energetyczna prowadzi działalność na obszarze gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej lub na obszarze nie więcej niż 3 tego rodzaju gmin bezpośrednio sąsiadujących ze sobą;
C. Łączna moc instalacji: w przypadku gdy przedmiotem działalności spółdzielni energetycznej jest wytwarzanie:
a) energii elektrycznej, łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii: – umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 70% potrzeb własnych spółdzielni energetycznej i jej członków, – nie przekracza 10 MW,
b) ciepła, łączna moc osiągalna cieplna nie przekracza 30 MW,
c) biogazu, roczna wydajność wszystkich instalacji nie przekracza 40 mln m3 .
Obszar działania spółdzielni energetycznej
Spółdzielnia energetyczna działa na obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub sieci dystrybucyjnej gazowej lub ciepłowniczej, zaopatrujących w energię elektryczną, biogaz lub ciepło wytwórców i odbiorców będących członkami tej spółdzielni, których instalacje są przyłączone do sieci danego operatora lub do danej sieci ciepłowniczej. Obszar działania spółdzielni energetycznej ustala się na podstawie miejsc przyłączenia wytwórców i odbiorców będących członkami tej spółdzielni do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej.
Wsparcie dedykowane spółdzielniom energetycznym
Nowelizacją ustawy z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1524) ustawodawca zagwarantował spółdzielniom energetycznym wsparcie w postaci opustu (w zakresie rozliczenie energii wytworzonej i pobranej przez członków spółdzielni energetycznej). Na mocy art. 38c ust. 3-4 ustawy OZE:
„sprzedawca zobowiązany dokonuje ze spółdzielnią energetyczną rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wobec ilości energii elektrycznej pobranej z tej sieci w celu jej zużycia na potrzeby własne przez spółdzielnię energetyczną i jej członków w stosunku ilościowym 1 do 0,6. Rozliczenia ilości energii dokonuje się na podstawie wskazań urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych przyłączonych do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wszystkich wytwórców i odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej”.
Z kolei zgodnie z art. 38c ust. 8 ustawy OZE:
„rozliczeniu podlega energia elektryczna wprowadzona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed datą wprowadzenia tej energii do sieci. Jako datę wprowadzenia energii elektrycznej do sieci przyjmuje się ostatni dzień danego miesiąca kalendarzowego, w którym ta energia została wprowadzona do sieci, z zastrzeżeniem, że niewykorzystana energia elektryczna w danym okresie rozliczeniowym przechodzi na kolejne okresy rozliczeniowe, jednak nie dłużej niż na kolejne 12 miesięcy od daty wprowadzenia tej energii do sieci”.
Z treści obowiązujących przepisów wynika, że nadwyżka energii przypadająca na rzecz sprzedawca zobowiązanego – w celu pokrycia przez niego kosztów dystrybucji – jest większa (wynosi 40%) niż w przypadku „klasycznego prosumenta”.
Korzyści dla spółdzielni energetycznych w postaci gwarancji zawarcia umowy o świadczenie usługi dystrybucji.
Rozwiązaniem zachęcającym dla podjęcia współpracy w formie spółdzielni energetycznej jest ustawowa gwarancja niezwłocznego zawarcia umowy o świadczenie usługi dystrybucji.
Zgodnie z art. 38d ustawy OZE
„operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, z którym zamierza współpracować spółdzielnia energetyczna, jest obowiązany niezwłocznie:
- zawrzeć ze spółdzielnią energetyczną umowę o świadczenie usług dystrybucji, o której mowa w 5 ustawy – Prawo energetyczne, która w szczególności określi zasady:
1. świadczenia usług dystrybucji na rzecz spółdzielni energetycznej i jej członków,
2. wyznaczania i udostępniania danych pomiarowych,
- zawrzeć z wybranym przez spółdzielnię energetyczną sprzedawcą (o którym mowa w 40 ust. 1a ustawy OZE), umowę o świadczenie usług dystrybucji lub dokonać zmiany zawartej umowy w celu umożliwienia dokonywania przez tego sprzedawcę rozliczeń ze spółdzielnią energetyczną, w terminie 21 dni od dnia złożenia wniosku o zawarcie lub zmianę takiej umowy przez wybranego sprzedawcę”.
Rozwiązania przyjęte w odniesieniu do funkcjonowania spółdzielni energetycznych mieszczą się zatem w zakresie „tradycyjnych” uprawnień dostępnych dla odbiorców energii związanych z prawem wyboru sprzedawcy energii. Przepisy ustawy OZE przyznały bowiem spółdzielniom energetycznym wybór: mogą one zawierać umowę kompleksową współpracując przy tym ze sprzedawcą zobowiązanym lub wybrać innego sprzedawcę energii i wówczas OSD ma obowiązek zawarcia z takim sprzedawcą umowy dystrybucyjnej w terminie 21 dni1 .
Obowiązujące przepisy są bez wątpienia dużą szansą na rozwój energii z OZE w formach spółdzielni energetycznej. Wytwórcy energii ze słońca powinni zauważyć wiele zachęt do inwestowania w systemy fotowoltaiczne, gdzie energia mogłaby być wytwarzana i zużywana w ramach spółdzielni energetycznych. Co więcej, można nawet śmiało stwierdzić, że formuła spółdzielni energetycznej jest stabilniejsza niż ta przewidziana dla klastrów energii, chociażby z tego względu, że poza zachętami wynikającymi z ustawy OZE stabilność kreowania i funkcjonowania spółdzielni energetycznych jest większa ze względu na to, że członkowie spółdzielni energetycznej mają oparcie do działania w regulacjach „ustaw spółdzielczych” (ustawa – Prawo spółdzielcze oraz ustawa o spółdzielcach rolników) oraz przyjmowanych na ich podstawie statutach.
1 M. Czarnecka, T. Ogłódek, Prawo energetyczne. Ustawa o odnawialnych źródłach energii. Ustawa o rynku mocy. Ustawa o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych. Komentarz. Warszawa 2020.
