Przepisy dotyczące możliwości kontroli trzeźwości pracowników przez pracodawcę pojawiły się
w Kodeksie Pracy z dniem 21 lutego 2023 r. Kontrola ta została uregulowana w art. Art. 22 1c
i następnych Kodeksu Pracy.
Wewnątrzzakładowe szczegółowe regulacje dotyczące kontroli trzeźwości pracowniczej powinny
znaleźć się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli
pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia
regulaminu pracy. Regulacje te powinny uwzględniać także wymagania określone w Rozporządzeniu
Ministra Zdrowia z dnia 16 lutego 2023 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków
działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika.
Zasady dokonywania kontroli trzeźwości pracowników
Zgodnie z Kodeksem Pracy, pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników, jeżeli
jest to niezbędne do zapewnienia:
- ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób
lub - ochrony mienia.
Z powyższego wynika zatem, że kontrolą tą nie mogą być objęci wszyscy pracownicy zakładu pracy,
a tylko tacy, których praca może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników lub osób
trzecich, a także mienia pracodawcy.
W Kodeksie Pracy wskazano, że kontrola nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych
pracownika, a także szczegółowo określono sposób przeprowadzenia kontroli trzeźwości.
Badanie trzeźwości pracowniczej polega na stwierdzeniu braku obecności alkoholu w organizmie
pracownika albo obecności alkoholu wskazującej na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości.
Wskazać przy tym należy, że stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie
wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym
powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm 3 . Z kolei stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość
alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm 3 . Podkreślenia wymaga,
kontrola trzeźwości obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego
za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub
wzorcowanie.
Pracodawca przetwarza informacje o dacie, godzinie i minucie badania trzeźwości oraz jego wyniku
wskazującym na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości wyłącznie w przypadku, gdy jest to
niezbędne do zapewnienia ochrony wyżej wspomnianych dóbr i przechowuje te informacje w aktach
osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający roku od dnia ich zebrania. W przypadku
zastosowania kary upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej pracodawca przechowuje ww.
informacje również w aktach osobowych pracownika – do czasu uznania kary za niebyłą.
Pracodawca tym samym nie dopuszcza pracownika do pracy, jeżeli kontrola trzeźwości wykaże
obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan
nietrzeźwości.
Kontrola pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu
Jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub
ochrony mienia, pracodawca może wprowadzić kontrolę pracowników na obecność w ich
organizmach środków działających podobnie do alkoholu. Wówczas przy takiej kontroli stosuje się
także przepisy dotyczące kontroli trzeźwości.
Kontrola trzeźwości i na obecność środków działających podobnie do alkoholu możliwa również
w odniesieniu do zleceniobiorców
Naturalnie, powyższe zasady kontrolowania w zakresie obecności w organizmie alkoholu i środków
działających podobnie do alkoholu mogą być stosowane odpowiednio do zleceniobiorców, czy osób
fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i wykonujących pracę na tzw. „kontrakcie”.
Wówczas takie postanowienia należy wprowadzić bezpośrednio do umowy lub zastosować odesłanie
to regulacji obowiązujących w danym zakładzie pracy.
Podsumowanie
Niewątpliwie zachowanie szeroko rozumianej trzeźwości w pracy należy do podstawowych
obowiązków pracowniczych. Dzięki wprowadzonym zmianom, pracodawcy wprost zyskal
bezpośrednią podstawę prawną do wprowadzenia w swoim zakładzie pracy możliwości kontroli
trzeźwości. Powyższe rozwiązanie należy ocenić pozytywnie, bowiem był to praktyczny problem,
z którym głównie pracodawcy mierzyli się przez długi okres. Możliwość kontroli trzeźwości
pracowniczej niewątpliwie wpłynie przede wszystkim na bezpieczeństwo zarówno samych
pracowników, jak i pracodawców, a także osób trzecich, którym może przydarzyć się kontakt
z wykonywaną pracą przez danego pracownika.
