Samooczyszczenie (ang. self-cleaning) ma na celu umożliwienie wykonawcy podjęcia określonych działań w celu uniknięcia wykluczenia z postępowania, nawet w sytuacji, gdy formalnie zachodzą wobec niego przesłanki wykluczenia. Self-cleaning nie polega jednak na zakwestionowaniu podstaw wykluczenia, pozwala natomiast udowodnić, że mimo zaistnienia którejś z przesłanek z art. 24 ust. 1 pkt 13 i 14 oraz 16-20 i ust. 5 PZP podjęte przez wykonawcę działania naprawcze są wystarczające do wykazania jego rzetelności.
Wykonawca musi się przyznać
Jak wskazuje się w orzecznictwie wykonawca w ramach procedury samooczyszczenia powinien z jednej strony jednoznacznie przyznać podstawy wykluczenia, a z drugiej wskazać na konkretne przyczyny zaistnienia okoliczności skutkujących wykluczeniem z postępowania. Warunkiem skorzystania z samooczyszczenia jest zatem przyznanie się wykonawcy do tego, że przesłanka wykluczenia zachodzi. Jeśli temu zaprzecza, to jego oświadczenie o samooczyszczeniu będzie niewiarygodne.
Zapobiegania dalszym nieprawidłowościom
Następnie wykonawca powinien przedstawić wyjaśnienia i dowody odpowiednie dla zapobiegania dalszemu nieprawidłowemu postępowaniu. Przy czym nie są wystarczające dowody, które jedynie w sposób ogólny wskazują na środki podjęte przez bez ich powiązania z faktycznymi podstawami wykluczenia.
Wykonawca może wykazać podjęcie środków mających świadczyć o jego rzetelności, np. poprzez złożenie pisemnego oświadczenia o zrekompensowaniu szkody, dowodu uiszczenia grzywny, zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego, dokonania przelewów wraz z notami obciążeniowymi na kwoty odpowiadające karom umownym lub złożenie oświadczenia zamawiającego o treści potwierdzającej, że szkoda została w całości naprawiona.
Jednakże nie sposób dowodzić, że środki zaradcze są wystarczające, gdy wykonawca nie zidentyfikuje i nie przyzna się do przyczyn nieprawidłowości np. nienależytego wykonania umowy. Dopiero bowiem znając konkretne przyczyny zamawiający będzie mógł ocenić, czy przedstawione przez wykonawcę środki zaradcze wystarczą, aby się one nie powtórzyły w przyszłości.
Zaufanie na płaszczyźnie wykonawca – zamawiający
Wykonawca, w myśl art. 24 ust. 9 PZP, nie będzie podlegał wykluczeniu, jeżeli zamawiający, uwzględniając wagę i szczególne okoliczności jego czynu, uzna przedstawione dowody za wystarczające. Podjęte środki muszą być zatem uznane za wystarczające do stwierdzenia, że popełniony czyn lub zaniechanie z dużym prawdopodobieństwem nie będzie miał miejsca w przyszłości. W jednym z ostatnich wyroków z dnia 31 lipca 2020 r., sygn. akt KIO 1248/20, KIO podkreśliła, że:
„Skuteczna czynność self-cleaning powoduje, że Zamawiający uznaje przedstawione dowody za wystarczające i wykonawca nie podlega wykluczeniu. Jest to w istocie kwestia zaufania na płaszczyźnie zamawiający – wykonawca, w kontekście wcześniejszego deliktu wykonawcy.”
Podsumowując, za każdym razem gdy wykonawca przeprowadza procedurę self-cleaningu powinien przyznać się do zajścia przesłanki wykluczenia, wskazać dokładnie przyczyny i powody określonych nieprawidłowości i dopiero następnie przedstawić zamawiającemu, jakie konkretne środki zaradcze wdrożył, aby zapobiec im w przyszłości.
