Zasadą jest, że zamówienie publiczne może zostać udzielone wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami PZP.
Regulację taką przewiduje art. 7 ust. 3 PZP, którego celem jest przede wszystkich ochrona interesu podmiotu zamawiającego.
Zamawiający powinien mieć bowiem pewność, że wykonanie umowy nastąpi przez podmiot, którego zdolność do realizacji zamówienia została zweryfikowana w trakcie procedury przetargowej. Jednak istnieją przypadki, gdy celowe jest dokonanie zmiany podmiotowej po stronie wykonawcy.
Dotychczas dopuszczalność dokonywania zmian podmiotowych przewidywało orzecznictwo, w szczególności w zakresie przekształceń po stronie wykonawcy. Jednak w efekcie czerwcowej nowelizacji do ustawy PZP został wprowadzony art. 144 ust. 1 pkt 4 PZP, który wyraźnie wskazuje na dopuszczalność i warunki zmian podmiotowych po stronie wykonawcy. Zmiana wykonawcy następuje wówczas poprzez zmianę umowy w sprawie udzielenia zamówienia.
Zmiana będzie dopuszczalna w szczególności w przypadku różnego rodzaju reorganizacji struktury danego wykonawcy np. w efekcie przekształcenia, połączenia czy podziału bądź w razie ogłoszenia jego upadłości czy przeprowadzenia restrukturyzacji.
Przyczyną uzasadniającą zmianę podmiotową po stronie wykonawcy jest także zbycie przedsiębiorstwa wykonawcy bądź jego części w trybie art. 55(1) KC. W praktyce może dojść do tego, że wykonawca dokona wydzielenia określonego obszaru swojej działalności i przeniesienia go na podmiot trzeci – nabywcę. Wówczas co do zasady to nabywca przedsiębiorstwa uzyskuje zespół aktywów niezbędnych do realizacji zamówienia, który traci zbywca. Natomiast po stronie pasywów dochodzi do kumulatywnego przystąpienia nabywcy do długu. W efekcie powyższego, nabywca przedsiębiorstwa podnosi odpowiedzialność solidarnie ze zbywcą (dotychczasowym wykonawcą) za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, w tym za zobowiązania wynikające z umów zawartych w trybie PZP. Co istotne w takim przypadku dotychczasowy wykonawca nie zostaje zwolniony z wykonania zamówienia, lecz nadal odpowiada solidarnie za jego wykonanie z nabywcą.
Każdorazowo w przypadku takich reorganizacji ustawodawca przewidział, iż warunkiem dopuszczalności dokonania zmiany umowy, zgodnie z art. 144 ust. 1 pkt 4 lit. b PZP, jest to, aby nowy wykonawca spełniał warunki udziału w postępowaniu oraz nie zachodziły wobec niego podstawy wykluczenia. Zmiana podmiotowa nie powinna także skutkować innymi istotnymi zmianami umowy. Uregulowanie takie chroni interes zamawiającego, gwarantując mu, że nowy podmiot będzie dysponować zdolnościami niezbędnymi do prawidłowej realizacji zamówienia.
Zamawiający ma prawo także przewidzieć dopuszczalność dokonania zmian podmiotowych w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia w postaci jednoznacznych postanowień umownych, które określają ich zakres, charakter oraz warunki wprowadzenia zmian, zgodnie z art. 144 ust. 1 pkt 4 lit. a PZP.
