Definicję umowy ramowej zawiera art. 2 pkt 9a PZP, który stanowi, że pod pojęciem umowy ramowej należy rozumieć umowę zawartą między zamawiającym a jednym lub większą liczbą wykonawców, której celem jest ustalenie warunków dotyczących zamówień publicznych, jakie mogą zostać udzielone w danym okresie, w szczególności cen i, jeżeli zachodzi taka potrzeba, przewidywanych ilości.
Jak wielokrotnie wskazywała KIO w swoich orzeczeniach, sama procedura zawarcia umowy ramowej nie jest równoznaczna z udzieleniem zamówienia publicznego, a fakt złożenia oferty i zawarcia umowy ramowej nie rodzi po stronie wykonawców żadnego obowiązku związanego z realizacją usług. Celem zawarcia umowy ramowej jest bowiem dokonanie wyboru kręgu potencjalnych wykonawców, mogących w czasie trwania umowy ramowej zrealizować konkretne zamówienia, zlecone przez zamawiającego w oznaczonym czasie za ceny nie wyższe niż określone w umowie ramowej1. Zawarcie umowy ramowej stanowi zatem jeden z etapów procesu udzielenia zamówienia publicznego. Poprzez zawarcie umowy ramowej zamawiający deklaruje jedynie, że ma zamiar w okresie, na jaki umowa została zawarta, udzielać zamówień wykonawczych, natomiast wykonawcy deklarują, że są zainteresowani składaniem ofert realizacyjnych za ceny nie wyższe niż określone w ofercie pierwotnie składanej w postępowaniu o zawarcie umowy ramowej.
Czy w związku z takim charakterem umowy ramowej zamawiający może zobowiązać wykonawcę do zawierania umów realizacyjnych na gruncie umowy ramowej w drodze zastrzeżenia kary umownej za brak złożenia oferty?
KIO potwierdza taką możliwość. W jednym z niedawnych wyroków wskazano, że
„(…) dopuszczalny jest zapis umowy ramowej dotyczący zasad naliczania kar umownych za niezłożenie przez wykonawcę oferty na zaproszenie skierowane przez zamawiającego lub nieprzyjęcie zlecenia wykonania przedmiotu zamówienia w ramach umowy cząstkowej przez jednego wykonawcę, z którym zamawiający zawarł umowę ramową. Zastrzeżenie kary umownej w takim przypadku w SIWZ stanowi de facto zobowiązanie wykonawcy do przyjęcia zlecenia od Zamawiającego. Symetrycznie do powyższego zobowiązania nałożonego na wykonawcę zamawiający powinien się zobowiązać do określenia w umowie ramowej minimalnego zakresu gwarantowanych ilości usług, które będą zlecane w ramach umów cząstkowych (realizacyjnych).”2
Izba podkreśliła przy tym, że mimo, iż prawo zamówień publicznych nie przesądza, aby z mocy prawa wykonawca zaciągał zobowiązanie uczestnictwa w postępowaniach zmierzających do udzielenia poszczególnych zamówień realizacyjnych, to nic nie stoi na przeszkodzie ukształtowaniu umowy ramowej w taki sposób na mocy czynności prawnej stron.
1 Wyrok KIO z dnia 12 czerwca 2017 r., sygn. akt KIO 1093/17
2 Wyrok KIO z dnia 27 sierpnia 2019 r., sygn. akt KIO 1555/19
