Generalną zasadą w prawie pracy jest to, że pracodawca powinien udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Urlop niewykorzystany (z przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy) do końca roku, za który przysługuje, staje się urlopem zaległym. Wypoczynkowego urlopu zaległego należy udzielić pracownikowi najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego. Stanowi o tym bezwzględnie art. 168 Kodeksu Pracy.
Zatem pracownik, który nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego przysługującego mu w 2021 roku, powinien zrobić to maksymalnie do 30 września 2022 roku. Niemniej, zdarzają się sytuacje, w których pracownik i w dodatkowym terminie nie wykorzysta tego urlopu.
Co ciekawe, zaległego urlopu wypoczynkowego nie można wykorzystać u nowego pracodawcy – w przypadku zmiany zakładu pracy. Pracodawca zobowiązany jest bowiem rozliczyć urlop pracownika w ramach jego stosunku pracy.
Przedawnienie roszczeń pracowniczych
Roszczenia ze stosunku pracy ulegają co do zasady przedawnieniu. Dotyczy to zarówno roszczeń majątkowych, jak i niemajątkowych, a w szczególności: roszczenia o zapłatę wynagrodzenia, w tym wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, zapłatę nagrody jubileuszowej, zapłatę odprawy, zapłatę odszkodowania za mobbing, zapłatę ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, czy też roszczenia o wydanie świadectwa pracy, czy właśnie roszczenia o zaległy urlop wypoczynkowy.
Nie oznacza to jednak, że niewykorzystany w wyżej wskazanym terminie (do 30 września następnego roku kalendarzowego) zaległy urlop wypoczynkowy od razu przepada.
Zgodnie bowiem z art. 291 Kodeksu Pracy – roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Zatem na podanym wyżej przykładzie, prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego za 2021 r. (przy założeniu, że zaszły przesłanki z art. 168 Kodeksu Pracy, tj. pracownik nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego do dnia 30 września 2022 r.) ulegnie przedawnieniu z dniem 30 września 2025 r. Oznacza to, że wówczas po tym terminie pracownik nie będzie mógł skorzystać z zaległego urlopu wypoczynkowego za 2021 r., jeśli pracodawca podniesie zarzut przedawnienia tego roszczenia (pracodawca bowiem nie musi korzystać z tego zarzutu i tym samym może dobrowolnie udzielić pracownikowi urlopu).
Należy również pamiętać, że bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego.
Ale….
Końcowo należy też wspomnieć, że istnieją stanowiska w literaturze prawa pracy (choć mniejszościowe), które wskazują, że roszczenie niemajątkowe, jakim jest prawo pracownika do zaległego urlopu wypoczynkowego, nie ulega przedawnieniu. A to dlatego, że prawo do zaległego urlopu wypoczynkowego jest niemajątkowym prawem nabytym. Porównując regulację przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy z art. 291 Kodeksu Pracy z treścią art. 117 Kodeksu Cywilnego, odnoszącego przedawnienie tylko do roszczeń majątkowych, w piśmiennictwie prawa pracy wyrażono pogląd, że rozwiązanie przyjęte w Kodeksie Pracy nie znajduje żadnego merytorycznego uzasadnienia i stawia pracowników w gorszej sytuacji prawnej niż inne podmioty stosunków prywatnoprawnych (por. M. Barzycka-Banaszczyk, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2008, s. 507; zob. również M. Piekarski, Przedawnienie roszczeń ze stosunku pracy, NP 1975/1, s. 21, opubl. Lex).
Możliwość skutecznego działania zarówno po stronie pracownika jak pracodawcy
W związku z istnieniem różnych stanowisk w obszarze praktyki prawa pracy co do stosowania przedawnienia do zaległego urlopu wypoczynkowego, możliwe jest zatem budowanie strategii ochrony interesów zarówno pracownika jak i pracodawcy – w przypadku pojawienia się ewentualnego sporu.
