Narastające problemy finansowe na rynku usług budowlanych powodują, iż niewypłacalni bądź zagrożeni takim stanem wykonawcy, decydują się na postępowanie sanacyjne, które ma na celu restrukturyzację zadłużonego przedsiębiorstwa i odbudowanie jego pozycji na rynku, do tego stopnia, aby było w stanie zarabiać i spłacać swoje długi.
Działania sanacyjne to bowiem czynności prawne i faktyczne, których celem jest przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.
Restrukturyzacja obejmuje m.in. wierzytelności osobiste dłużnika powstałe przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego, do których zalicza się także wierzytelności wynikające ze stosunku zobowiązaniowego, źródłem których jest umowa, czyn niedozwolony lub bezpodstawne wzbogacenie.
Uznane wierzytelności na spisie wierzytelności, wchodzą z urzędu do układu i podlegają zaspokojeniu na warunkach w nim określonych
Rezultatem negocjacji dłużnika z wierzycielami jest układ, który określa zasady spłaty zobowiązań, przewidując bądź to odroczenie terminu ich wykonania, rozłożenie spłaty na raty, zmniejszenie wysokości długu, konwersję na udziały lub akcje, zmianę zabezpieczeń.
Jakkolwiek wierzyciele dzięki aktywnemu udziałowi w postępowaniu sanacyjnym mogą wywierać wpływ na warunki układu, decydując o stopniu i szybkości realnego zaspokojenia swoich wierzytelności, to jednak niepewna sytuacja finansowa wykonawcy, może skłaniać do jednoczesnego poszukiwania należnego im wynagrodzenia od zamawiającego.
Zakaz spłacania wierzytelności objętych układem
O ile droga w kierunku zamawiającego jako potencjalnie pewnego płatnika wydaje się kusząca, w odróżnieniu od mającego trudności finansowe wykonawcy, to jednak nieefektywna wobec zakazu spłaty wierzytelności objętych układem.
Po otwarciu postępowania sanacyjnego niedopuszczalne staje się spełnienie przez dłużnika lub zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem.
Zgodnie bowiem z art. 252 ust. 1 w zw. z art. 297 ustawy z dnia 15 maja 2015r. Prawo restrukturyzacyjne ( Dz. U. z 2019r. poz. 243 ze zm.) od dnia otwarcia postępowania sanacyjnego do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania sanacyjnego, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne.
Powyższa regulacja w zasadzie nie pozostawia wątpliwości w zakresie dopuszczalności wykonania zobowiązania przez zamawiającego względem dalszych podwykonawców – spełnienie bowiem świadczenia przez dłużnika jest niedopuszczalne! Zamawiający dokonując bezpośredniej płatności z art. 143c p.z.p. (czy jako solidarnie zobowiązany na gruncie Kodeksu Cywilnego), oczywiście po spełnieniu warunków do uznania płatności za zasadną, staje się dłużnikiem wobec dalszego Podwykonawcy. W konsekwencji nie tylko podmiot, wobec którego wszczęto postępowania układowe, ale również inny podmiot, który jest solidarnie zobowiązanym dłużnikiem, pozostaje objęty dyspozycją art. 252 ustawy Prawo restrukturyzacyjne.
Odnosząc się do treści art. 252 oraz art. 259 ust. 3 pr. rest. Sąd Apelacyjny w postanowieniu z dnia 26 kwietnia 2018 r. (sygn. V AGo 11/18) wskazuje, „że aż do dnia zakończenia przyspieszonego postępowania układowego niedopuszczalne jest tak spełnianie przez dłużnika świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem (art. 252 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego), jak i wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego takiej wierzytelności (art. 259 ust. 3 zdanie pierwsze prawa restrukturyzacyjnego).
Jednocześnie należy zauważyć, że ewentualna zapłata należności układowych wbrew postanowieniom Prawa restrukturyzacyjnego, o których mowa powyżej, nie zwalnia Zamawiającego z zapłaty na rzecz podmiotu w stosunku do którego nastąpiło otwarcie postępowania sanacyjnego, co prowadziłoby do naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
Ważna aktywna postawa wierzycieli
Niewątpliwie szansą na zaspokojenie wierzytelności w jak najwyższym stopniu jest własny czynny udział w postępowaniu sanacyjnym. Stąd warte rekomendacji pozostaje dążenie do powołania rady wierzycieli oraz uczestnictwo w jej składzie, celem wypracowania optymalnego planu zaspokojenia własnych należności. Zwiększenie szans odzyskania wynagrodzenia w możliwie najkrótszym czasie wymaga wiedzy i doświadczenia, stąd warto rozważyć powierzenie reprezentacji swoich interesów profesjonalnemu pełnomocnikowi, szczególnie, że rozmiar uznania wierzytelności w układzie w związku z toczącym się postępowaniem sanacyjnym, to droga w kierunku efektywnego odzyskania niezapłaconego wynagrodzenia.
