Konflikty powstałe pomiędzy inwestorem a wykonawcą na gruncie umowy o roboty budowlane nie należą do rzadkości. Ich przyczyny bywają różne jednak często dotyczą kwestii rozliczeń związanych z wykonaniem robót. Instrumentem prawnym, który ma za zadanie zabezpieczyć wykonawcę przed nieterminową zapłatą wynagrodzenia jest możliwość żądania przez niego ustanowienia gwarancji zapłaty.
Prawo żądania gwarancji zapłaty nie jest uzależnione od tego czy inwestor zalegał względem wykonawcy z płatnościami. Jeżeli jednak gwarancja zapłaty nie zostanie ustanowiona w wyznaczonym przez wykonawcę terminie (nie krótszym niż 45 dni) wówczas przysługuje mu prawo odstąpienia od umowy z winy inwestora. Jak kształtuje się sytuacja prawna stron po odstąpieniu od umowy?
Co oznacza odstąpienie od umowy?
Skorzystanie przez wykonawcę z uprawnienia do odstąpienia od umowy o roboty budowlane ze względu na brak ustanowienia gwarancji zapłaty w wyznaczonym terminie powoduje skutek na dzień odstąpienia (ex nunc), a zatem wprowadzono tu rozwiązanie odmienne od skutku wstecznego (ex tunc), który wiąże się z odstąpieniem na podstawie art. 491 Kc.
Oznacza to, że odstąpienie takie powoduje ustanie praw i obowiązków stron w zakresie niewykonanej jeszcze części umowy. Nie wpływa ono jednak na świadczenia, które zostały spełnione lub powinny zostać spełnione do chwili odstąpienia.
Odbiory, żądanie zapłaty wynagrodzenia i rękojmia
Mając na uwadze powyższe, po odstąpieniu od umowy, strony umowy powinny przystąpić do odbioru, o którym mowa w art. 647 Kc a inwestor ma obowiązek zapłacić wykonawcy wynagrodzenie za wykonane prace.
Jednak oprócz otrzymania wynagrodzenia za wykonane prace, wykonawcy przysługuje szczególne uprawnienie, polegające na możliwości żądania od inwestora zapłaty wynagrodzenia za te roboty, które był gotów wykonać, ale doznał przeszkód z przyczyn leżących po stronie inwestora. Jest to swoistego rodzaju sankcja wobec inwestora.
Prawo odliczenia
Istotne jest jednak, że inwestorowi przysługuje prawo do odliczenia od kwoty wynagrodzenia tego, co wykonawca oszczędził z powodu niewykonania dalszych prac. Oszczędnościami tymi będą np. kwoty, które nie zostały wydane na nabycie materiałów lub urządzeń niezbędnych do wykonania pozostałych prac. Dotyczy to więc wyłącznie oszczędności pozostające w funkcjonalnym związku z niewykonaniem pozostałej części robót budowlanych.
Warto również wspomnieć, że na skutek omawianego odstąpienia od umowy realizują się uprawnienia i obowiązki stron wynikające z przepisów o rękojmi za wady oddawanej części obiektu.
Podsumowanie
Nieustanowienie przez inwestora gwarancji zapłaty na rzecz wykonawcy może nieść za sobą daleko idące konsekwencje w postaci możliwości odstąpienia przez wykonawcę od umowy ze skutkiem na dzień odstąpienia.
Rozwiązanie umowy o roboty budowlane w tym trybie powoduje powstanie po stronie inwestora i wykonawcy określonych praw i obowiązków. Pamiętać należy, że sytuacja prawna stron jest odmienna od tej gdy do odstąpienia dochodzi ze skutkiem wstecznym.
